07.10.2014 Views

LAS RAZONES DEL DERECHO Teo rías de la ar gu men ta ción ju rí di ca

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

172 MANUEL ATIENZA<br />

5. Los límites <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co. El <strong>de</strong>recho como sistema<br />

<strong>de</strong> normas (reg<strong>la</strong>s y principios) y <strong>de</strong> proce<strong>di</strong>mientos<br />

Si bien <strong>la</strong> <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong> <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong><strong>ca</strong> es una exigencia <strong>de</strong> <strong>la</strong> racionalidad<br />

prácti<strong>ca</strong>, en cuanto que permite, p<strong>ar</strong>a <strong>la</strong> resolu<strong>ción</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuestiones prácti<strong>ca</strong>s,<br />

ir más allá <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>de</strong>ja <strong>la</strong>s cosas el <strong>di</strong>scurso práctico general, el<br />

<strong>di</strong>scurso <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co tiene <strong>ta</strong>mbién sus límites: una solu<strong>ción</strong> que se haya al<strong>ca</strong>nzado<br />

respe<strong>ta</strong>ndo sus reg<strong>la</strong>s es una solu<strong>ción</strong> racional, pero <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s no<br />

g<strong>ar</strong>antizan que en <strong>ca</strong>da <strong>ca</strong>so se pueda lleg<strong>ar</strong> a una úni<strong>ca</strong> respues<strong>ta</strong> correc<strong>ta</strong>.<br />

Al i<strong>gu</strong>al que ocur<strong>rí</strong>a con el <strong>di</strong>scurso práctico general, el <strong>di</strong>scurso <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co<br />

<strong>de</strong>limi<strong>ta</strong> <strong>ta</strong>mbién, <strong>ju</strong>nto con <strong>la</strong>s esferas <strong>de</strong> lo <strong>di</strong>scursiva<strong>men</strong>te neces<strong>ar</strong>io<br />

y lo <strong>di</strong>scursiva<strong>men</strong>te imposible, una tercera <strong>de</strong> lo <strong>di</strong>scursiva<strong>men</strong>te<br />

posible: frente a un mismo <strong>ca</strong>so, <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co permiten<br />

que v<strong>ar</strong>ios p<strong>ar</strong>ticipantes en el mismo lle<strong>gu</strong>en a soluciones incompatibles<br />

entre sí, pero racionales (esto es, funda<strong>men</strong><strong>ta</strong>das <strong>di</strong>scursiva<strong>men</strong>te). Esto<br />

se <strong>de</strong>be, como antes se vio, a que el <strong>di</strong>scurso comienza sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s convicciones fácti<strong>ca</strong><strong>men</strong>te existentes <strong>de</strong> los p<strong>ar</strong>ticipantes en el mismo,<br />

a que todos los pasos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>ar</strong><strong>gu</strong><strong>men</strong><strong>ta</strong><strong>ción</strong> no están <strong>de</strong>terminados y a que<br />

al<strong>gu</strong>nas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso sólo pue<strong>de</strong>n ser satisfechas <strong>de</strong> manera<br />

aproximada. Ni siquiera en un <strong>di</strong>scurso i<strong>de</strong>al, es <strong>de</strong>cir, en un <strong>di</strong>scurso en<br />

que los p<strong>ar</strong>ticipantes cumplen comple<strong>ta</strong><strong>men</strong>te con <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s (lo que quiere<br />

<strong>de</strong>cir, que el mismo tiene lug<strong>ar</strong> en con<strong>di</strong>ciones <strong>de</strong> tiempo ilimi<strong>ta</strong>do,<br />

p<strong>ar</strong>ticipa<strong>ción</strong> ilimi<strong>ta</strong>da, ausencia to<strong>ta</strong>l <strong>de</strong> coac<strong>ción</strong>, c<strong>la</strong>ridad lingüísti<strong>ca</strong> y<br />

conceptual to<strong>ta</strong>l, informa<strong>ción</strong> empíri<strong>ca</strong> comple<strong>ta</strong>, <strong>ca</strong>pacidad y <strong>di</strong>sponibilidad<br />

p<strong>ar</strong>a el inter<strong>ca</strong>mbio <strong>de</strong> roles y ausencia <strong>de</strong> pre<strong>ju</strong>icios) pod<strong>rí</strong>a ase<strong>gu</strong>r<strong>ar</strong>se<br />

que el <strong>di</strong>scurso práctico permite al<strong>ca</strong>nz<strong>ar</strong> siempre un consenso, es<br />

<strong>de</strong>cir, una úni<strong>ca</strong> respues<strong>ta</strong>. Esto es así, porque no <strong>ca</strong>be excluir —aunque<br />

<strong>ta</strong>mpoco afirm<strong>ar</strong>— que exis<strong>ta</strong>n <strong>di</strong>ferencias antropológi<strong>ca</strong>s entre los p<strong>ar</strong>ticipantes<br />

que supongan un freno p<strong>ar</strong>a el <strong>di</strong>scurso y excluyan, en consecuencia,<br />

el consenso (cfr. Alexy, 1988, p. 29; 1989, p. 301; 1988d, p. 151<br />

y 1988b, p. 62).<br />

En resu<strong>men</strong>, <strong>la</strong> pretensión <strong>de</strong> correc<strong>ción</strong> que se p<strong>la</strong>ntea en el <strong>di</strong>scurso<br />

<strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co no es sólo una pretensión limi<strong>ta</strong>da en el sentido <strong>de</strong> que se efectúa<br />

bajo <strong>la</strong>s exigencias seña<strong>la</strong>das por <strong>la</strong> ley, <strong>la</strong> dogmáti<strong>ca</strong> y los prece<strong>de</strong>ntes (y,<br />

en general, bajo los límites <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l <strong>di</strong>scurso <strong>ju</strong><strong>rí</strong><strong>di</strong>co), sino que,<br />

a<strong>de</strong>más, es re<strong>la</strong>tiva a los p<strong>ar</strong>ticipantes en el <strong>di</strong>scurso (en el sentido <strong>de</strong> que el<br />

resul<strong>ta</strong>do <strong>de</strong>pen<strong>de</strong> <strong>de</strong> ellos y, por <strong>ta</strong>nto, <strong>de</strong> sus convicciones normativas), a

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!