62377

I. ATALA: 2. EUSKAL KOOPERATIBISMOA
kooperatiba modalitate eta espresio guztietara zabalik egon delako. Sektore ezberdinetako eta
tendentzia anitzetako kooperatibak ezagutu izan dira Euskal Herrian.
Kooperatiba motei dagokienean batez ere bi dira bereziki garrantzitsuak: Nekazal kooperatibak:
3 kooperatibatatik 1 mota honetako da. 1906tik aurrera Euskal Herri osoan eta batez ere
Nafarroan indar handia izan zuten. Bazkideei beharrezko produktuak (makinak, haziak, …)
eskura jartzea helburu izan zuten. Eta kontsumo kooperatibak: bigarren bloke garrantzitsua
osatzen dute 200 kooperatiba inguruk.
Euskal Herriari dagokionean esan, Euskal Kooperatibismo mugimendua XIX. mende bukaeran
sortu zela, hain zuzen ere, kontsumo kooperatiben eskutik. Europarekin aldenduz atzerapen
handiarekin, baina baita Estatuarekin konparatuz ere. Baina hasierako ahultasunaren ondoren,
segituan hartu zuten indarra eta lehen esan dugun bezala, Kataluniarekin batera Euskal Herriko
kooperatibismoa Estatuko indartsuenetakoa izango da, batez ere Bizkaian emandako
garapenari esker.
Kontsumo kooperatiba Euskal Herriko kooperatiba mota garrantzitsuena da. Goiztiarrena eta
klasikoena da, eta gainontzeko kooperatibentzat oinarria izan zen.
Kooperatiba martxan jartzeko orduan kapitala bi iturrietatik etortzen zen. Alde batetik, Estatuak
ekarpen bat egiten zuen eta beste alde batetik bazkideek gainontzekoa jartzen zuten.
Kooperatiba hauen beste ezaugarri garrantzitsu bat Estatuko ordezkari batek kooperatiba
kontrolatzen zuela da, inspektore funtzioa betetzen zuen. Kooperatiba hauek, lehen mailako
produktuez gain, funtzionarioei eta beren familiei etxeak prezio berezietan, mediku asistentzia,
irakaskuntza… ere eskaintzen zien.
Kooperatibismo Nazionalista izango da Nazionalismoaren inguruan sortutako kooperatiba
mugimendu kooperatibista, berezia eta bereziki dinamikoa izan zen, nahiz eta nahiko berandu
azaldu. Izan ere, mota honetako lehen kooperatiba 1919an sortu zen, lehen kooperatiba baino
35 urte beranduago.
Kooperatibismo nazionalisten gorena II. Errepublika garaian eman zen, euskal gizarteak
nazionalismo prozesu bat esperimentatu baitzuen garai hartan. Aldiz, kooperatibismo
nazionalistaren eklosioa bultzatu zuen faktorea Elkartasunaren II. Kongresua izan zen, 1933an
Gasteizen egindakoa.
Kooperatiba hauen helburuari dagokionean, bazkideei ahalik eta ongizate onena ematea zen.
Kalitate eta prezio onak eskaintzeaz gain, irabaziak ere banatzen zituzten, kontsumoa kontutan
hartuz. Bestalde, 25 pezeta jartzen zituen edonor izan zitekeen kooperatibaren parte eta
21