62377

I. ATALA: 2. EUSKAL KOOPERATIBISMOA
Nekazal kooperazioari dagokionean esan Nafarroa izan zela nekazal kooperatibismoa gehien
gauzatu zuen lurraldea. Neurri txikiagoan bada ere beste euskal probintzietan ere eman zen
nekazal kooperatibismoa, nekazal sindikatuak, baserritarren kutxa eta kooperatiba batzuk
sortuz.
Nekazal kooperazioa Araban bi instituzioetan banatzen da nagusiki: Arabar nekazal sindikatua
eta Arabar nekazal federazio katolikoa. Araban bezala Bizkaian ere bi instituziotan banatzen da,
Bizkaitar nekazal sindikatua eta Bizkaiko nekazal sindikatuen federazioa.
Gipuzkoako nekazal kooperazioaren egitura Bizkaikoaren oso antzekoa zen. Oinarrizko zelula
nekazal sindikatua delarik, eta aurreko kasuan bezala federazio probintzial bat osatuko delarik.
Produkzio kooperatibak historiako lehenengo kooperatiba mota bezala kontsideratu izan dira.
Hala ere, produkzio kooperatibismoa beti bigarren maila batean egon da, kontsumo
kooperatibismoaren atzetik. Euskal Herrian mota honetako kooperatibak ez ziren I. Gerra
mundialaren ostera arte azaldu, eta 30. hamarkada izan zen garairik oparoena.
Produkzio kooperatibismoa, kooperazio modu puruena eta konplexuena moduan hartu izan da,
izan ere, nekazal, itsas edo kontsumo kooperatibek arlo bat bakarrik betetzen duten bitartean
produkziokoak denak betetzen ditu. Produkzio kooperatibak bi taldetan banatzen dira:
Kontsumo kooperatibek sortutakoak, beraiek behar dituzten produktuak lortzeko. Produkzio
kooperatiba arruntak, eta bereziki produkzio industrialekoak.
Produkzio industrialeko kooperatibak, bazkideen errendimendua eta lan baldintzak hobetzen
saiatzen dira, bai arlo ekonomikoan, sozialean, hezkuntzan … Bazkideek kapitala eta lana
jartzen dute eta gero irabaziak beraien artean banatzen dira, zati bat obra sozialetarako utziz.
Kooperatiba honen ezaugarri nabarmenena bazkidea bera langilea izatea eta enpresaren
izaera iraultzailea zen.
Esan beharra dago, kooperatiba honek funtzio ekonomikoaz gain dimentsio sozial bat ere izan
zuela, honen adibide dira sortu zituzten osasun zerbitzuak, gaixotasun aseguruak,
liburutegientzat diru-laguntzak, formazioaren garapenerako jarduerak …
Kooperatibaren antolaketari dagokionean, lehen esan dugun bezala, kooperatiba bazkide eta
era berean langile direnez osatuta dagola. Bakarrik egoera oso konkretuan onartzen zen
bazkide ez ziren langileak kontratatzea. Kooperatiba bazkide- langileak jarritako kapitalarekin
sortzen zen, eta kooperatiba uzterakoan beraien zatia berreskuratzen zuten. Bestalde
produkzioaren ondorioz lortzen ziren irabaziak kutxa kolektibo batera joaten ziren. Azkenik
esan, produkzio industrialeko kooperatibetan, gainontzeko guztietan bezala, izaera
demokratikoa zegoela.
23