62377

I. ATALA: 2. EUSKAL KOOPERATIBISMOA
Cripps, Attlee edo Leo Blum-en eskutik hainbat ideia jasoko du. Laborismoa sozialismo modurik
helduentzat dauka, eta bere ikuspegi kristauarekin bateragarritzat 7 .
Euskal baserri giroko semea da Arizmendiarrieta, eta giro horretako ohitura, ikusmolde eta
zentzu komunitarioen zordun. Behin baino gehiagotan aipatuko du berak ezagututako ‘euskal
gizakiaren’ izateko modua, lankidetzak behar duen pertsona ereduari lotuta: leialtasuna,
lanerako joera, ideia gauzatzeko gaitasuna, askatasun egarria, komunitate zentzua.
Arizmendiarrietaren ahaleginak 50. hamarkadan eman zituen bere fruituak: enpresa
kooperatiboak eta Eskola Profesionalaren garapen eta finkatzea. Langileen partehartzea
bultzatuz, eta beti komunitatearen zerbitzura, enpresetan eredu kooperatiboa txertatu zuen,
gaur egun kooperatibismo arizmendiarra deitzen dugunaren eredua.
1955 urtean Arizmendiarrietaren gizarte ekintzak goi mailako administrazioan iraultzailetzat
hartuak izan ziren eta gogor salatuko zuten. Bestetik, beranduxeago, sektore marxista
iraultzaileetatik ere kritikak jasango zituen. Kritiken erdian, baina, gero eta jende gehiago bilduz,
berak inspiratutako eraikuntzak aurrera jarraituko zuen Ulgor, Euskadiko Kutxa, Lagun Aro edo
Alecop-en fundazioarekin.
Bere ibilbideko emaitza guztietan gizartean eragin handiena izan dutenak enpresa
kooperatiboak izan dira. Enpresa antolakuntza honen bitartez Arrasate astindu zuela esan
daiteke: aberastasun soziala eta ekonomikoa uztartu zituen lanaren eta eredu kooperatibistaren
bidez. Eredu honen oinarrian bere filosofia pertsonalista sakona zegoen.
1936ko iraila eta 1939ko apirila bitartean gori-gorian bizi izan zen Gerra Zibila Arrasaten.
Eskolak erdi hutsik zeuden, batzuek erbestera ihes egin behar izan zuten eta kaleak, plazak eta
etxebizitzak tropen esku zeuden. Baina 1939ko apirilean gerra zibila amaitu bazen ere,
7 Aipatzekoa da, baita, Eibarko sozialismoarekin izan zuen hartuemana. Eibarko esperientzia kooperatiboa
bereziki ALFA enpresa kooperatiboan gauzatu zena- Toribio Etxebarria euskal sozialista historikoak gidatu
zuen, eta Arizmendiarrietak harreman estua mantendu zuen berarekin (Joxe AZURMENDI, El Hombre
Cooperativo, Azatza-Otalora, 1992, 605. orr.).
27