Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

Niet alle voordeuren gaan echter gemakkelijk open, en de geboden zorg wordt niet altijd
vrijwillig geaccepteerd. De case manager oefent ‘drang en dwang’ uit wanneer hij dit nodig
acht. Hij vertelt over een moeder van drie kinderen. Zij heeft geen inkomen maar heeft wel
een huurschuld opgebouwd en is ‘opvoedingsonkundig. Zij weigert om schuldhulpverlening
en sociaal raadslieden binnen te laten. De woningcorporatie is gereed om een
uitzettingsprocedure te starten en Bureau Jeugdzorg heeft een ondertoezichtstelling (OTS)
opgelegd. Dit geeft de case manager de gelegenheid om ‘the good guy’ te spelen.
“Ja, zo kom je binnen. Ze blijven stilzitten totdat het moment komt dat ze niet meer stil
kunnen blijven zitten. En dat is zo'n brief met dreiging van huisuitzetting. En dat is het
moment dat wij opnieuw aanbellen om te kijken of de voordeur nu wel op een kiertje
staat. Eerder lukte dat niet, toen zei ze ‘nee ik heb jullie niet nodig’. Totdat die brief
komt en dan denkt ze ‘oh, waar moet ik met mijn kinderen naartoe?’ Want als je je huis
verliest dan raak je ook je kinderen kwijt. Dus wordt er drang uitgeoefend totdat ze de
deur openzet en zegt 'oké, nu ga ik wel met je praten' en dan komt er ineens een hele
waslijst uit. En dan zeg ik ‘het is nu kiezen of delen want je hebt een OTS en als je niet
meewerkt dan ben je jouw kinderen kwijt, als je meewerkt heb je de grootste kans dat je
je kinderen houdt’. De jeugdzorg is the bad guy, ik ben the good guy.’
Zoals gezegd is het uitoefenen van dwang een laatste redmiddel. Tot op heden is het
werkelijk uitoefenen van dwang uitgebleven omdat het dreigen hiermee voldoende blijkt te
zijn. Het gaat momenteel om zes huishoudens waar met dwangmiddelen is gedreigd. Het
voornaamste dwangmiddel is het dreigen met uithuiszetting bij huurachterstand (door de
woningcorporatie) 34 . Het dreigen met dwangmiddelen heeft volgens professionals veel weg
van ‘blufpoker’. De case manager benadrukt dat het vraagt om het hebben van een
Fingerspitzengefühl omdat hij zijn hand makkelijk kan overspelen. Het spelen van blufpoker
brengt dus risico’s met zich mee, zowel voor de voortgang van de casus als voor de
geloofwaardigheid van de professionals. De projectleider in dienst van Stichting
Volkshuisvesting Arnhem zegt hierover:
“Wij hebben poten om op te staan als mensen echt heel veel overlast veroorzaken en
bijvoorbeeld een huurschuld hebben. Op dat moment gaan wij de drang en
dwangmaatregel toepassen. Dan zeggen wij ‘je mag hier wel blijven wonen maar dan
doe je ook mee, en dan ga je luisteren naar wat de case manager te zeggen heeft en dan
ga je dat hulpverleningstraject in en ga je zorgen dat het vermindert. Zo niet dan
volgen daar maatregelen op’. En dat is heel link hoor, want wij kunnen heel veel niet
waarmaken. Het is heel dun ijs. Kijk, heb jij drie maanden huurachterstand dan hebben
wij een poot om op te staan, maar is dat niet zo dan is het heel lastig, dan moeten we
echt een huurovereenkomst goed uitpluizen.
Resumerend
In de voorafgaande alinea's is gebleken dat straatwijs het gezond wantrouwen van bewoners
(nog) niet heeft omgevormd tot een goed vertrouwen, omdat de bewoners weinig zien en
merken van de formele sociale controle die is uitgeoefend op ‘probleemgevallen’. Dat komt
34 Daarnaast is bij een huishouden Bureau Jeugdzorg ingeschakeld. Bij een andere bewoner is op basis van de
uithuisplaatsing van zijn kind door de rechter besloten dat hij hulpverlening moet accepteren om in aanmerking te komen
voor een omgangsregeling. De bewoner is na enige aarzeling alsnog bereid zich nu op te laten nemen in een
verslavingskliniek. Bron: Inventarisatieverslag fase 1 project Straatwijs Kapelstraat. Stichting Rijnstad 2009.
96 | Werken aan sociaal weerbare wijken