Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

geheel zijn weggenomen, maar het heeft ten eerste wel geleid tot meer onderling begrip.
Omwonenden kunnen meer begrip opbrengen voor zijn gedrag, omdat ze nu weten waarom
hij zich opvallend (en overlastgevend) gedraagt. Het heeft ten tweede geleid tot een
duidelijke afspraak over het overlastgevende gedrag. Bewoners voelen zich – meer dan
voorheen – gerechtigd om deze man daarop aan te spreken. Het betekent dat straatwijs eraan
heeft bijgedragen dat (een deel van de) bewoners erop kan rekenen dat anderen hem direct
zullen aanspreken. Het betekent een eerste aanzet tot onderling goed vertrouwen.
Verklaring voor de weinig zichtbare en merkbare formele sociale controle
Op basis van bovenstaande bevindingen moeten we concluderen dat straatwijs het gezond
wantrouwen van bewoners in lokale instellingen (nog) niet heeft omgevormd tot een goed
vertrouwen. De formele sociale controle die is uitgeoefend op ‘probleemgevallen’ (het ‘met
drang en dwang’ aanbieden van zorg en hulpverlening) is voor andere bewoners enerzijds
weinig zichtbaar en heeft anderzijds in hun ogen weinig resultaten opgeleverd (d.w.z. een
merkbare afname van overlastgevend en crimineel gedrag door ‘probleemgevallen’). De
verklaring voor de bevinding dat de uitoefening van formele sociale controle voor bewoners
weinig zichtbaar en merkbaar is, is dat het simpelweg vaak niet wordt uitgeoefend.
Professionals achten het ‘met drang en dwang’ aanbieden van zorg en hulpverlening namelijk
vaak niet nodig. In de onderstaande alinea’s zetten we deze conclusie uiteen.
Bij de ontwikkeling van straatwijs is vooropgesteld dat ‘met drang en dwang’ zorg wordt
geboden - waar en wanneer dit noodzakelijk is. Met andere woorden, indien de aangeboden
en benodigd geachte zorg niet vrijwillig wordt geaccepteerd, een van de betrokken
instellingen of organisaties druk zal uitoefenen. In eerste instantie wordt ongevraagd zorg
aangeboden (‘outreachend’). Vervolgens wordt met drang zorg aangeboden wanneer dit
nodig wordt geacht (‘bemoeizorg’). Dat wil zeggen, er wordt met sancties gedreigd als de
straatwijs professionals ‘niet binnenkomen’ of wanneer de benodigd geachte zorg niet
vrijwillig wordt geaccepteerd. Het uitoefenen van dwang wordt als laatste redmiddel gezien
en is voorbehouden voor bewoners die langdurig en stelselmatig overlast veroorzaken, mede
wegens psychische en verslavingsproblemen. Ook is de verwaarlozing van kinderen een
belangrijke reden om dwang uit te oefenen.
Volgens de uitvoerende professionals blijken zowel ‘dwang’ als ‘drang’ minder vaak
nodig dan verwacht. De meeste bewoners openen al snel hun voordeur voor de case manager
wanneer zij van elkaar horen dat hij hen iets kan bieden. De voorzieningencheck levert
bewoners vaak een aardig bedrag op. De case manager noemt het daarom zijn ‘rode loper’.
Van groter belang is dat veel bewoners na een of twee huisbezoeken de aangeboden zorg
vrijwillig accepteren. Zij bevinden zich al geruime tijd in (grote) problemen waarvoor zijzelf
geen oplossing kunnen vinden. Enerzijds omdat zij ‘de weg naar instellingen niet kennen’ -
zij weten niet waar zij hulp moeten zoeken. Anderzijds leidt hun schaamte en frustratie over
de eigen situatie tot inactiviteit. Het gemak waarmee de case-manager ‘binnenkomt’, zonder
dwang- en drangmiddelen, verbaast aanvankelijk de bij straatwijs betrokken professionals.
Zij beschouwen het als bewijs dat straatwijs een zinvolle en praktische onderneming is.
Aanvullend bewijs is wat zij na binnenkomst aantreffen: “achter sommige voordeuren zit
zoveel verborgen eenzaamheid, armoede…. mensen zijn soms erg goed in het verbergen van
hun ellende.. En je komt er maar op één manier achter: door die deur open te laten gaan. Bij
heel veel mensen gaat de deur dan toch wagenwijd open omdat ze eindelijk hulp krijgen” (de
projectleider in dienst van Stichting Volkshuisvesting Arnhem). Een woonconsulent vertelt
geschrokken te zijn van wat er werkelijk is aangetroffen, al weet zij van tevoren dat het hier
een ‘slechte straat’ betreft.
Duurzame buurtveiligheid | 95