Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

H5. Participatie van bewoners
Bewonersparticipatie in interventies gericht op het creëren van sociaal weerbare wijken
Drs. Ivo Nienhuis, Dr. ir. Terry van Dijk & Prof. dr. Gert de Roo
Hoewel het doel van het Krachtwijkenbeleid is om sociaal weerbare wijken te creëren, is
zowel in beleidsdocumenten als bij professionals niet duidelijk wat een sociaal weerbare
wijk is. Weerbaarheid is het zelforganisatorische vermogen om problemen op te lossen. Er
zijn drie vormen van weerbaarheid: asociaal, sociaal en niet weerbaar. Aan het begin van een
interventie is er altijd een vorm van weerbaarheid aanwezig welke het succesvol inzetten van
participatieprocessen conditioneert. Professionals hanteren drie sturingsmodellen om
participatieprocessen in te richten: organisatiegestuurd (‘paternalisme’), maatschappelijk
gedreven (‘zelfsturing’) en hybride gedreven (‘empowerment’ ). Door de sturingsmodellen
te koppelen aan de vorm van weerbaarheid is het mogelijk om de meest effectieve
sturingsvorm te selecteren en zo sociaal weerbare wijken te creëren. Participatieprocessen
worden op dit moment niet altijd effectief toegepast om sociaal weerbare wijken te creëren.
In dit hoofdstuk zullen we deze uitkomsten beargumenteren. Eerst lichten we de
begrippen participatie en weerbaarheid toe (paragraaf 5.1), beschrijven we de
onderzoeksvraag (paragraaf 5.2) en de evaluatiemethode (paragraaf 5.3). In paragraaf 5.4
beschrijven we de resultaten. We staan stil bij het begrip weerbaarheid (paragraaf 5.4.1) en
laten zien dat er drie vormen van weerbaarheid zijn: sociaal, asociaal en niet weerbaar.
Sociaal weerbare bewoners zijn in staat om problemen binnen de maatschappelijke normen en
waarden en wettelijke kaders op te lossen. Asociaal weerbare bewoners zijn ook in staat om
problemen op te lossen maar doen dit buiten de maatschappelijke normen en waarden en
wettelijke kaders. Niet weerbare bewoners zijn niet in staat om problemen op te lossen. In
paragraaf 5.4.2 staan we stil bij de drie sturingsmodellen op basis waarvan
bewonersparticipatie wordt vormgegeven. Bij organisatiegestuurde interventies moeten
bewoners zich aanpassen aan professionals. Bij hybride gedreven interventies passen
bewoners en professionals zich aan elkaar aan. Bij maatschappelijk gedreven interventies
passen professionals zich aan bewoners aan. Elk sturingsmodel heeft zijn eigen succes- en
faalfactoren. In paragraaf 5.4.3 laten we vervolgens zien dat vorm van weerbaarheid het
succes of falen van een interventie conditioneert. Een organisatiegestuurde werkwijze past bij
asociale weerbaarheid. Een hybride gedreven werkwijze past bij niet weerbare bewoners. Een
maatschappelijk gedreven werkwijze is geschikt voor sociale weerbaarheid. Dit doen we aan
de hand van een aantal voorbeelden. In paragraaf 5.5 presenteren we tenslotte de implicaties
voor de praktijk.
5.1. Achtergrond en probleemstelling
Het centrale onderwerp in dit hoofdstuk is participatie van bewoners in interventies gericht op
het creëren van sociaal weerbare wijken. Zowel in theorie als in praktijk is er consensus dat
participatie van bewoners vele positieve voordelen en uitkomsten heeft. Het is dan ook niet de
vraag of bewonersparticipatie al dan niet noodzakelijk is, maar hoe we participatie van
Participatie van bewoners
| 119