Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

niet onderkennen dat bewoners hen nodig hebben, blijft formele sociale controle uit en raakt
het vertrouwen van bewoners (opnieuw) beschaamd. In de tweede plaats moeten lokale
instellingen die formele sociale controle uitoefenen elkaar vertrouwen. Zij moeten erop
kunnen rekenen dat de ‘ketenpartners’ hun verantwoordelijkheid nemen binnen de
bevoegdheden die zij hiertoe hebben, en dat zij bijvoorbeeld de afgesproken ‘zorg en
handhaving’ daadwerkelijk en effectief uitvoeren. Als dat vertrouwen ontbreekt, zullen lokale
instellingen niet bereid zijn om – in het kader van een interventie - formele sociale controle
uit te oefenen.
Wanneer een lokale instelling voorvallen van overlast en criminaliteit effectief en legitiem
aanpakt, neemt het vertrouwen van bewoners in deze instelling toe. Het is aannemelijk dat
naarmate bewoners meer vertrouwen hebben in die instelling, zij meer bereid zijn om in het
vervolg bij die instelling melding te maken van overlast en criminaliteit. Naarmate bewoners
vervolgens ervaren dat ook andere buurtbewoners weer lokale instellingen inschakelen bij
voorvallen van overlast en criminaliteit – en dat die instellingen daadwerkelijk en effectief
optreden – zullen zij zelf op hun beurt weer meer geneigd zijn om anderen aan te spreken op
aanstootgevend, overlastgevend of crimineel gedrag. Zij kunnen immers op ruggensteun van
instellingen en medebewoners rekenen.
Wij beschouwen de kerninterventies als het kader waarbinnen lokale instellingen sociale
controle uitoefenen. In dit onderzoek beantwoorden we de volgende vragen:
1. Hebben bewoners de door middel van de interventie uitgeoefende formele sociale
controle ervaren als effectief of ineffectief respectievelijk legitiem of illegitiem?
2. In hoeverre is hun vertrouwen in lokale instellingen en in elkaar van vorm
veranderd?
3. Zijn bewoners meer bereid om informele sociale controle uit te oefenen en doen zij
dit ook daadwerkelijk? 12
De interventies
De geëvalueerde interventies zijn: ‘buurtpreventie’, ‘politiehuiskamer’, ‘straatwijs’ en
‘overlasttafel’ Om de evaluaties uit te voeren zijn de effecten van de interventies op
verschillende locaties empirisch onderzocht: het betreft een aantal buurten in de wijken
Malburgen, Klarendal en Geitenkamp. Onze onderzoeksresultaten en beleidsaanbevelingen
hebben zodoende betrekking op deze interventies en buurten, niet op de vijf Arnhemse
probleemwijken als geheel. We hebben echter reden 13 om aan te nemen dat het door ons
voorgestelde proces waarin vertrouwen wordt verloren of terug gewonnen een algemeen
proces is dat zich in achterstandsbuurten voordoet. Het betekent dat de onderzoeksresultaten
kunnen worden gegeneraliseerd naar vergelijkbare interventies die onder vergelijkbare
omstandigheden worden uitgevoerd.
Buurtpreventie hebben we gevolgd in Malburgen. Dit is het enige actieve
buurtpreventieproject in de Arnhemse ‘ontwikkelwijken’ en daarom kan deze interventie niet
op meerdere locaties gevolgd worden. De politiehuiskamer hebben we gevolgd in Klarendal.
12 Van een zogeheten voormeting en nameting is geen sprake, aangezien de interventies al een aantal maanden of zelfs jaren
gaande zijn op het moment dat het empirisch onderzoek is begonnen, en wellicht nog gaande zullen zijn op het moment
dat het empirisch onderzoek wordt afgesloten.
13 Hoewel we dit onderzoek slechts in vijf Arnhemse buurten hebben verricht, hebben we in alle vijf wijken waargenomen
dat het proces werkt zoals we dat in deze paragraaf uiteen hebben gezet. De enige kanttekening die we daarbij moeten
plaatsen is dat we niet hebben kunnen waarnemen dat het teruggewonnen vertrouwen in instellingen bijdraagt aan het
herstellen van onderling vertrouwen.
74 | Werken aan sociaal weerbare wijken