Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

voorbij gegaan aan de angst voor represailles die er onder bewoners heerste. Lokale
instellingen hadden met andere woorden te hoog gespannen verwachtingen van datgene
waartoe bewoners bereid en in staat waren.
De ‘nieuwe stijl’ interventies ‘overlasttafel’ en ‘straatwijs’ zijn van recente datum en
houden wel rekening met datgene waartoe bewoners bereid en in staat zijn. Ze stellen
namelijk voorop dat niet bewoners maar lokale instellingen aan zet zijn om buurtveiligheid te
vergroten. Meer precies; de betrokken professionals onderkennen dat in bepaalde buurten de
collectieve weerbaarheid is verzwakt en verwachten daarom niet of nauwelijks (meer) dat
bewoners een bijdrage kunnen of willen leveren aan buurtveiligheid. Zij hebben kennelijk de
conclusie getrokken dat lokale instellingen meer formele sociale controle zullen moeten
uitoefenen om buurtveiligheid te vergroten. Daarom hebben zij andersoortige interventies
ontwikkeld en uitgevoerd.
Gedurende een aantal jaren hebben beleidsuitvoerende professionals – met vallen en opstaan
– de interventies overlasttafel en straatwijs ontwikkeld. Beide interventies zijn even praktisch
als innovatief. Zij zijn in belangrijke mate ontwikkeld op de werkvloer en gebaseerd op de
kennis van de zelfverklaarde ervaringsdeskundigen die ‘met de poten in de modder’ of ‘het
dichtst bij het vuur’ staan. Hun kennis van zaken spreekt uit het schaalniveau: de focus op
straten, huishoudens en individuen in plaats van wijken getuigt van een realistische kijk op de
omvang van het leefbaarheids- en veiligheidsprobleem. Uit het case-management blijkt dat
men lering heeft getrokken uit het verleden. Voorheen hielden de instellingen zich
afzonderlijk van elkaar met dezelfde cases bezig, met gevolg dat veel instellingen
tegelijkertijd bij één en dezelfde bewoner over de vloer komen (zonder daarbij het gewenste
resultaat te boeken). De beleidsuitvoerende professionals vatten de samenwerking zelf op als
‘het leveren van maatwerk’ door gebruik te maken van ‘korte lijntjes’. De ervaring leert hen
dat een – voor ‘moeilijke gevallen’ en ‘multiprobleemgezinnen’ – op maat gesneden aanpak
de voorkeur verdient boven gestandaardiseerde, eenvormige aanpak. De ervaring leert ook dat
geen van de lokale instellingen en organisaties in haar eentje maatwerk kan leveren: daarvoor
heeft men elkaars expertise, taken en verantwoordelijkheden nodig. De ervaring leert tot slot
dat ‘korte lijntjes’ van essentieel belang zijn om elkaar te informeren over zorgwekkende
woon en leefomstandigheden van individuele bewoners, en zorgwekkende voorvallen tussen
bewoners. Korte lijntjes zijn onmisbaar om te kunnen ‘signaleren en oppakken’.
De overlasttafel en straatwijs zijn gebaseerd op de veronderstelling dat ‘zorg en
handhaving hand in hand moeten gaan’ teneinde gezamenlijk problemen van leefbaarheid en
veiligheid te kunnen aanpakken. Deze veronderstelling kan op twee manieren worden
uitgelegd. De eerste uitleg is die van de overlasttafel waar handhaven voorop wordt gesteld.
In de ontwikkeling en uitvoering veronderstelt men dat ‘handhaven’ noodzakelijk is waar
personen en gezinnen langdurig en stelselmatig overlastgevend of crimineel gedrag vertonen.
‘Handhaven’ leidt echter tot een tijdelijke gedragsaanpassing omdat geen oplossing is
geboden voor (een deel van) de achtergrond van dit gedrag. Waar nodig regelt de casemanager
daarom zorg- en hulpverlening. De tweede uitleg van de veronderstelling dat ‘zorg
en handhaving hand in hand moeten gaan’, is die van straatwijs waar zorg voorop wordt
gesteld. In de ontwikkeling en uitvoering veronderstelt men dat waar bewoners kampen met
een opeenstapeling van ‘persoonlijke problemen’, zorg en hulpverlening moet worden
geboden. Dit komt niet alleen henzelf maar ook hun buurt ten goede; bewoners die kampen
met een opeenstapeling van persoonlijke problemen veroorzaken relatief veel en stelselmatig
overlastgevend gedrag. De zorg wordt (mede) daarom niet vrijblijvend maar met ‘drang en
dwang’ aangeboden.
110 | Werken aan sociaal weerbare wijken