Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

Voorbeeld 2: multi-probleem gezinnen
Het tweede voorbeeld is multi-probleem gezinnen. Een multi-probeemgezin “is een gezin dat
kampt met een chronisch complex aan socio-economische en psychosociale factoren waarvan
de betrokken hulverleners vinden dat het weerbarstig is voor hulp” (Ghesquière, 1993). Bij
multi-probleem gezinnen komen meerdere problemen voor. Het kan hier gaan om financiële
problemen, problemen met de huisvesting, relationele problemen, problemen met de buurt,
opvoedingsproblemen, psychische problemen, lichamelijke problemen, problemen met de
hulpverlening, problemen met het huishouden, et cetera. Een aantal van deze problemen
komen in samenhang en al langere tijd voor. Ze versterken elkaar vaak in een negatieve
spiraal. Zo kan er in gezin x bijvoorbeeld sprake zijn van een drankprobleem dat leidt tot
werkloosheid, relatieproblemen, opvoedingsproblemen, financiële problemen, sociaal
onaangepast gedrag in de buurt, et cetera. Deze problemen houden elkaar stevig vast
waardoor ze elkaar cumulatief versterken.
In verschillende publicaties (bijv. Steketee & Vandenbroucke, 2010; Tabibian, 2006; Van
der Laan, 2007; Kalsbeek, 2008) wordt op de één of andere manier een onderscheid gemaakt
tussen kansarmen en overlastgevers. Kansarmen zijn bewoners die wel willen maar niet
kunnen: ze zijn niet in staat om problemen op een constructieve manier op te lossen. Vaak
hebben ze al een aantal keren geprobeerd om de problemen op te lossen. Wanneer ze dit
gedaan hebben met hulp van de maatschappelijke instellingen, zijn ze vaak op de verkeerde
manier geholpen (Steketee & Van Gelder, 2001). Ze weten dat er problemen zijn, willen die
ook oplossen maar zijn niet in staat om het juiste hulpverleningsaanbod te kiezen. Ze blijven
passief in hun gedrag. Voor dergelijke gezinnen is een benadering gebaseerd op
empowerment, het meest geschikt (zie bijvoorbeeld Steketee & Vandenbroucke, 2010;
Tabibian, 2006; Van der Laan, 2007; Kalsbeek, 2008).
Overlastgevers zijn bewoners die problemen op een destructieve manier oplossen: ze zijn
asociaal weerbaar. Wanneer buurtbewoners bijvoorbeeld gezinsleden aanspreken op hun
overlastgevende gedrag krijgen ze vaak
citaat
35
een grote mond terug, worden ze de deur gewezen met een honkbalknuppel,
worden ze daarna voortdurend getreiterd of worden er stenen door de ramen
gegooid.
.
(respondent 11[professional])
Het zelforganiserende vermogen van (de leden van) het multi-probleem gezin is niet sterk
genoeg om overlast te voorkomen. Voor henzelf is het gedrag constructief; ze zijn immers in
staat om het in hun eigen ogen ‘normale’ gedrag te kunnen blijven vertonen door bijvoorbeeld
het intimideren van buurtbewoners. Voor de buurt en de maatschappij als geheel, echter, is het
gedrag destructief.
Organisatiegestuurde interventies lijken dan ook de meest geschikte manier om dergelijke
overlastgevende gezinnen aan te pakken. Politie-ingrijpen, echter, lost het probleem niet op.
Reden hiervoor is dat de politie reactief handelt en een tijdelijke interventie pleegt. Het gevolg
is dat het overlastgevende gedrag, nadat het even gestopt is, weer terugkomt: de ware
problematiek die ten grondslag ligt aan het asociaal weerbare gedrag niet wordt aangepakt.
Onder het overlastgevende gedrag zit een complexe probleemkluwen hulp van instanties als
verslavingszorg en welzijnswerk noodzakelijk maakt. Tot twee jaar geleden had deze vorm
van hulp in Arnhem een vrijblijvend karakter; participatie van de leden van het gezin was
140 | Werken aan sociaal weerbare wijken