Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

De invloed van persoonlijke relaties 7
Zoals beschreven zijn we niet de enige onderzoekers die tegenstrijdige effecten van contact op
de beeldvorming vinden. In de wetenschappelijke literatuur is helaas nog steeds niet bekend
waarom dit het geval is. Het centrale probleem is dat tot op de dag van vandaag onduidelijk is
op welke manier contact de beeldvorming beïnvloedt. Het proces achter de Contacttheorie is
dus nog steeds onduidelijk. Tot in de jaren negentig werd gedacht dat contact tussen
verschillende etnische groepen de kennis over de andere groepen verhoogt. Door het hebben
van contact zullen de mensen begrip voor elkaar en voor elkaars gedrag ontwikkelen. Echter,
ondertussen is bekend dat kennis een vrij onbeduidende rol speelt in het proces achter contact
(Brown & Hewstone, 2005).
In plaats van kennis blijken gevoelens en sympathieën het succes van contact te bepalen.
In 1998 heeft Thomas Pettigrew (1998) het idee geïntroduceerd dat vriendschappen, die
etnische scheidslijnen overstijgen, de meest belangrijke succesfactor van interetnisch contact
zijn. De positieve ervaringen die kinderen met hun vrienden van andere etnische groepen
opdoen zullen op de lange termijn worden gegeneraliseerd naar de hele etnische groep
waartoe de vrienden behoren. In lijn met deze redenering konden Vervoort en collega’s
(2008) laten zien dat het effect van contact negatief was voor leerlingen zonder allochtone
vrienden, maar juist positief was voor die kinderen die vrienden waren met allochtone
klasgenoten.
Ook kunnen we het belang van interetnische vriendschappen met onze gegevens uit
Arnhem bevestigen. In figuur 2.9 laten we nog eens het effect van contact uit het laatste
hoofdstuk zien. In dezelfde analyses hebben we nu gekeken of het aantal vriendschappen dat
de kinderen met Turken, Marokkanen of Nederlanders binnen of buiten de school hadden van
toegevoegde waarde was. Zoals duidelijk te zien is, hebben vrienden een sterker effect op de
beeldvorming binnen alle groepen. Dit betekent, hoe meer vrienden de leerlingen van een
bepaalde etnische groep hadden, hoe positiever hun mening was over deze etnische groep.
Een mogelijke conclusie, die uit deze bevinding volgt, is dat professionals in de Arnhemse
wijken het aantal interetnische vriendschappen moet proberen te verhogen. Dit lijkt ons echter
een lastige klus.
Er zijn meerdere redenen om het onderzoek niet bij het effect van vriendschap te laten
stoppen. Niet alleen omdat het moeilijk is om het ontstaan van een vriendschap tussen
kinderen te sturen. Vaak zijn er structurele redenen waarom interetnische vriendschappen niet
zo maar ontstaan. Er is bijvoorbeeld bekend dat kinderen een sterke voorkeur hebben voor
vrienden van hetzelfde geslacht. Als bij een activiteit of in een schoolklas slechts Turkse
meisjes maar geen jongens zitten, zullen er waarschijnlijk geen vriendschappen ontstaan
tussen Nederlandse jongens en de groep Turken. Ook is het denkbaar dat binnen bepaalde
groepen tieners de norm heerst om niet bevriend te zijn met een bepaalde andere groep
(Feddes, Noack, & Rutland, 2009). Of er zijn ouders die niet willen dat hun zoon of dochter
bevriend is met kinderen van een andere etnische groep. In dit soort situaties zal ook de beste
interventie geen interetnische vriendschappen kunnen bevorderen.
Uit ons onderzoek blijkt echter dat vriendschappen helemaal niet nodig zijn om door
interetnisch contact de beeldvorming te verbeteren. We kunnen laten zien dat gewoon het
elkaar leuk vinden op persoonlijk vlak voldoende is om een positievere houding ten aanzien
van andere etnische groepen te ontwikkelen. Voor dit onderzoek hebben we gebruik gemaakt
7 Verdere details over de gebruikte methodiek en analyses kunnen worden teruggevonden in: Stark, T., Flache,
A. & Veenstra, R. (2010): The Impact of Interpersonal Liking and Disliking on Intergroup Attitudes:
Longitudinal Evidence for a Refinement of the Contact Hypothesis. Rijksuniversiteit Groningen: Working paper.
34 | Werken aan sociaal weerbare wijken