Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

3.1. Achtergrond en probleemstelling
De vijf wijken waar het huidige onderzoek van het ISW in Arnhem zich op richt, worden
gekenmerkt door een slechte score op leefbaarheidindicatoren zoals ervaren sociale overlast
(Centraal Bureau voor de Statistiek, CBS, 2007). Bewoners van deze vijf wijken geven aan
vaak overlast te ervaren van hun medebuurtbewoners. Daarbij betreft overlast zaken zoals
geluidsoverlast, pesterijen of rommelige tuinen. Als we daarnaast naar cijfers van
overlastmeldingen bij het project buurtbemiddeling in Arnhem kijken, lijkt geluidsoverlast de
meest voorkomende kwestie te zijn (Buurtbemiddeling Arnhem, 2007). Een belangrijke
oorzaak voor de slechte leefbaarheid van deze wijken lijkt dus een hoge mate van overlast die
naar aanleiding van deze ‘dagelijkse’ oorzaken wordt ervaren. Het effectief aanpakken of
voorkomen van conflicten naar aanleiding van overlast vormt daarom een belangrijk
onderdeel voor het verbeteren van de leefbaarheid van wijken. Daarbij is het niet alleen
belangrijk om te kijken naar wat de objectieve aanleiding voor een conflictsituatie vormt maar
ook hoe aanleidingen subjectief door bewoners worden waargenomen. Vervolgens is de vraag
hoe deze waarnemingen de reacties van bewoners in een conflictsituatie (conflictgedrag)
beïnvloeden. In ons onderzoek zijn we geïnteresseerd in de vraag hoe beelden tussen groepen
buurtbewoners waarnemingen en reacties van bewoners in conflictsituaties beïnvloeden (zie
Figuur 3.1).
In de afgelopen decennia is de culturele diversiteit in de Nederlandse samenleving
aanzienlijk toegenomen, en dit geldt in het bijzonder voor veel van de 40 Vogelaarwijken. Zo
kende Malburgen in 2007 38%, Klarendal 27%, Presikhaaf-West 40%, en het Arnhemse
Broek 32% bewoners met een niet-westerse culturele achtergrond. Alleen Geitenkamp gold
met 15% bewoners met een niet-westerse culturele achtergrond als cultureel homogeen (CBS,
2007).
Conflict-
aanleiding
Beeldvorming:
‘Autochtone vs.
allochtone bewoners’
Figuur 3.1: Invloed van beeldvorming op conflictgedrag van bewoners
Conflictgedrag
Hoewel diversiteit in culturele afkomst kan leiden tot meer dynamische en interessante
wijken, kan het ook gemakkelijk leiden tot vooroordelen en spanningen tussen groepen
bewoners. Deze gevolgen komen niet alleen tot uiting in hevig geëscaleerde culturele
conflicten, maar heeft ook zijn weerslag op de manier waarop bewoners dagelijks met elkaar
omgaan. In 2008 ervoeren 4% van de Nederlanders regelmatig overlast veroorzaakt door
omwonenden. Dit percentage was bijna drie keer zo groot in cultureel diverse wijken (11% in
cultureel diverse wijken, versus 2,5% procent in cultureel homogene wijken). Samen met de
mate van verstedelijking en het type woningen (huur versus koop), was het percentage nietwesterse
allochtonen de grootste voorspeller van ervaren sociale overlast in de 40
vogelaarwijken (CBS, 2008).
44 | Werken aan sociaal weerbare wijken