Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

verbeteren. De buurtveiligheid kan pas ‘duurzaam’ zijn als zij mede tot stand wordt gebracht
door bewoners die zelf sociale controle uitoefenen. Voorwaarde voor duurzame
buurtveiligheid is dat de collectieve weerbaarheid van bewoners wordt versterkt. Daarom
staat in deze evaluatie de vraag centraal in hoeverre de interventies de collectieve
weerbaarheid van bewoners hebben versterkt en daarmee hebben bijgedragen aan duurzame
buurtveiligheid.
4.2. Interventies en onderzoeksvragen
In dit hoofdstuk evalueren we vier interventies: ‘buurtpreventie’, ‘politiehuiskamer’,
‘overlasttafel’ en ‘straatwijs’ 9 . Deze interventies zijn door Arnhemse professionals
ontwikkeld en uitgevoerd met bepaalde verwachtingen en bedoelingen. Straatwijs wordt
bijvoorbeeld uitgevoerd met de verwachting dat een straat leefbaarder wordt wanneer ‘met
drang en dwang’ zorg wordt geboden aan bewoners wier persoonlijke problemen leiden tot
hinderlijk en overlastgevend gedrag. In een eerdere rapportage hebben wij vastgesteld dat het
niet mogelijk is om bij wijze van een effectevaluatie een gefundeerd antwoord te geven op de
vraag of de interventies ‘werken’ 10 omdat met behulp van beproefde methoden van empirisch
onderzoek niet is uit te maken of gemeten effecten met recht kunnen worden toegeschreven
aan het gevoerde beleid – in termen zoals men dat zelf heeft gesteld 11 .
Het is wel mogelijk om bij wijze van een ‘door theorie gestuurde’ evaluatie een
gefundeerd antwoord te geven op de vraag waarom de interventies kunnen werken. Dit wil
zeggen dat we op basis van wetenschappelijke inzichten een eigen hypothese formuleren over
de wijze waarop de interventies de collectieve weerbaarheid van bewoners kunnen versterken
(zie hieronder) en daarmee een bijdrage leveren aan duurzame buurtveiligheid. Deze
hypothese wordt vervolgens empirisch getoetst door de interventies nauwgezet in hun
ontwikkeling en uitvoering te volgen (zie paragraaf 4.4).
4.2.1 Versterking van collectieve weerbaarheid
In buurten waar de collectieve weerbaarheid is verzwakt, is het vertrouwen van bewoners
aangetast. Om (weer) te komen tot een collectief weerbare buurt, moet het vertrouwen worden
teruggewonnen. Lokale instellingen kunnen het vertrouwen van bewoners terugwinnen door
formele sociale controle uit te oefenen op voorvallen van overlast en criminaliteit. In onze
9 Deze interventies zijn mede geselecteerd omdat zij ieder een type veiligheidsinterventie vertegenwoordigen zoals wij die
hebben onderscheiden in de ISW uitgave ‘Interventies voor een leefbare wijk’.
10 Om eenduidig antwoord te kunnen geven op de vraag of de interventie ‘werkt’, moet een onbetwistbare causale relatie
worden aangetoond tussen de interventie en ‘de criminaliteit’ (Crawford 1998). De kerninterventies voldoen in hun
ontwikkeling en uitvoering simpelweg niet aan de benodigde minimale onderzoeksopzet (d.w.z. een quasi-experimentele
opzet). Daarbij leent het onderzoeksveld zich niet voor deze onderzoeksopzet. De sociale realiteit van achterstandswijken
is geen laboratorium waarin onderzoekers totale controle hebben over de condities waarin wordt geëxperimenteerd,
ongeacht het aantal of de schaal van de experimentele of controle eenheden. Een effectevaluatie heeft bovendien ook
nadelen. Ten eerste remt de vraag of een interventie ‘werkt’ de toepassing van innovatieve interventiestrategieën. Ten
tweede bieden antwoorden op deze vraag onvoldoende houvast voor de interventiepraktijk (Nelen 2008). Zelfs wanneer
is aangetoond dat elders een interventie ‘werkt’, biedt dat nog geen garantie voor het slagen van dezelfde interventie in
eigen stad.
11 Zie het rapport ‘ISW Arnhem Een evaluatie van interventies 2008-2009’. Interventies worden idealiter ontwikkeld en
uitgevoerd met expliciete veronderstellingen over 1) wat de oorzaken zijn van het veiligheidsprobleem dat moet worden
aangepakt, en 2) waarom de interventie deze oorzaken kan wegnemen of verminderen. Het geheel van deze
veronderstellingen wordt de ‘beleidstheorie’ genoemd. Uit beleidsonderzoek is bekend dat de bouwstenen waarmee een
beleidstheorie wordt opgebouwd, in de praktijk vaak slechts ten dele aanwezig zijn. Voor geen enkele van de door ons
geëvalueerde Arnhemse interventies is een beleidstheorie beschikbaar.
Duurzame buurtveiligheid | 71