Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

ewoners die elkaar cynisch wantrouwen noch van bewoners die lokale instellingen cynisch
wantrouwen. Ook deze conclusie stemt hoopvol omdat cynisch vertrouwen aanvankelijk
gepaard gaat met gedrag dat uiteindelijk een belemmering vormt voor de versterking van
collectieve weerbaarheid. In de derde plaats concluderen wij dat bewoners voornamelijk een
gezond wantrouwen hebben, zowel in elkaar als in lokale instellingen. Gezond wantrouwen
heeft tot gevolg dat bewoners vaak geen sociale controle uitoefenen op voorvallen van
criminaliteit en overlast, omdat ze bang zijn voor represailles van hun buurtgenoten. In de
vierde plaats blijkt uit de evaluatie dat er - in het kader van de geëvalueerde interventies - nog
onvoldoende effectieve formele sociale controle is uitgeoefend om dit gezonde wantrouwen
van bewoners om te vormen tot een goed vertrouwen. Dat er nog onvoldoende effectieve
formele sociale controle is uitgeoefend, hebben we enerzijds verklaard met het niet zijn
voldaan aan twee noodzakelijke voorwaarden. Anderzijds moeten we concluderen dat het
terugwinnen van vertrouwen kennelijk een langzaam proces is. Hier geldt de volkswijsheid
‘vertrouwen komt te voet en gaat te paard’. We hebben namelijk gezien dat vertrouwen door
het uitblijven van formele sociale controle op een enkel voorval drastisch beschaamd kan
worden, maar dat het proces andersom (helaas) niet zo snel werkt.
Kortom, wij concluderen dat de collectieve weerbaarheid van bewoners van de Arnhemse
achterstandsbuurten nog niet is versterkt. Toch zijn wij hoopvol gestemd omdat we voor drie
van de vier geëvalueerde interventies indicaties vinden van een beginnend ‘goed vertrouwen’.
De politiehuiskamer heeft ervoor gezorgd dat bewoners (weer) op de wijkagenten denken te
kunnen rekenen in het aanpakken van overlast. Bij Straatwijs hebben we nog geen ‘goed
vertrouwen’ waargenomen, maar het lijkt ons aannemelijk dat het ‘te voet’ zal komen. De
formele sociale controle die in het kader van Straatwijs wordt uitgeoefend, is precies de
controle die bewoners (voor overlastgevende buurtgenoten) nodig achten. Zodra zij er de
effecten van gaan merken, is het aannemelijk dat hun vertrouwen wordt teruggewonnen. Tot
slot hebben we gezien dat formele controle in het kader van de overlasttafel inmiddels zijn
vruchten begint af te werpen. De bewoners die van nabij hebben ervaren dat professionals
overlastgevende individuen of gezinnen effectief aanpakken, hebben een beginnend ‘goed
vertrouwen’ in hen ontwikkeld.
Programma van interventies
De interventies hebben we geëvalueerd als vier afzonderlijke interventies. Er is echter een
‘programma van interventies’ in te herkennen omdat ze in een bepaalde volgorde zijn
uitgevoerd. Het lijkt erop dat Arnhemse beleidsmakers lessen hebben getrokken uit het
verleden en daarom op een gegeven moment andersoortige interventies zijn gaan
ontwikkelen. In onderstaande alinea’s zetten we dat uiteen. De beschrijving van deze manier
van werken is de opmaat voor de beleidsimplicaties die we in paragraaf 4.5 uitwerken.
Als we de vier interventies op een tijdslijn zetten, bespeuren wij een beleidsontwikkeling
waarmee de Arnhemse professionals de verzwakte collectieve weerbaarheid onderkennen. De
‘oude stijl’ interventies ‘buurtpreventie’ en ‘politiepost’ worden al ruim een decennium
uitgevoerd en zijn beide ontwikkeld met de gedachte dat bewoners een grotere bijdrage
moeten en kunnen leveren aan buurtveiligheid. Vooral bij buurtpreventie is duidelijk te zien
dat de aanvankelijke bereidheid van enkele bewoners om met de politie samen te werken in de
loop der jaren steeds verder is afgenomen. Dat is een teken van afnemende (in plaats van
toenemende) collectieve weerbaarheid. Dat buurtpreventie er niet in is geslaagd de collectieve
weerbaarheid te versterken komt doordat ervan werd uitgegaan dat bewoners bereid waren om
voorvallen van overlast en criminaliteit te melden bij lokale instellingen. Daarbij werd echter
Duurzame buurtveiligheid | 109