Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

aandacht heeft voor ouderen en andere zorgbehoevenden. Bij deze analyse van de condities
waaronder ouderen actief in hun wijk participeren, wordt speciale aandacht besteed aan de rol
van actoren als gemeente, woningcorporatie, politie en zorginstellingen.
Deze studie bevat een analyse van de positie van ouderen en de functie die zij kunnen en
willen innemen in een wijk. In wijken, waar de leefbaarheid onder druk staat, zijn de ouderen
een kwetsbare groep. Veel ouderen ervaren eenzaamheid en isolement als de grootste
vijanden. Dit blijkt onder meer uit recent onderzoek naar eenzaamheidsinterventies bij
ouderen door Fokkema en van Tilburg (2005). Gevoelens van “niet meer nodig zijn”
ontnemen vooral alleenstaande ouderen de animo om gebruik te maken van geboden
voorzieningen en initiatieven te nemen. Tegelijkertijd zien we dat ouderen steeds meer
zelfredzaam worden, langer zelfstandig willen blijven wonen en hun eigen wensen voor de
woonomgeving expliciet uitdragen. Uit vele nationale en lokale onderzoeken (Penninx 2005 ,
Luijkx 2006, Kullberg 2005 en anderen) komt naar voren dat ouderen zo lang mogelijk
zelfstandig willen blijven wonen in een vertrouwde omgeving. Het belang van sociale
contacten ter voorkoming van vereenzaming wordt door de literatuur benadrukt en komt in
veel gesprekken met de ouderen ter sprake.
Als we het hebben over ouderen dan wordt in de regel de pensioengerechtigde leeftijd als
grens gehanteerd. Uitgaande van 65 jaar, bedraagt het aandeel ouderen ongeveer 15% van de
totale bevolking. Verwacht wordt dat dit aandeel in de komende 25 jaar zal groeien tot 25%.
Deze bevolkingsgroep groep is verre van homogeen: verscheidenheid aan behoeften,
arbeidsparticipatie en leefstijl is zo groot, dat je niet generaliserend over dit deel van de
bevolking kan spreken anders dan dat ze in de tweede levensfase zitten. Uit de
probleemanalyse van ons onderzoek blijkt dat Arnhem een jongere bevolking heeft dan de
rest van Nederland. Dit houdt in dat de vergrijzing hier later op gang komt. In de komende
tien jaren neemt in de onderzochte vijf wijken (Presikhaaf, Malburgen, Geitenkamp,
Klarendal en Arnhemse Broek) vooral het aantal ouderen tussen 55 en 65 jaar toe. De “echte”
vergrijzing (toename ouderen 65+ers) in deze vijf wijken treedt pas na 2010 op, maar blijft
achterlopen met de rest van Arnhem.
We maken in dit onderzoek onderscheid tussen formele en informele participatie. Formele
participatie heeft betrekking op het participeren in de stad, wijk of buurt waarin men woont.
Hierbij wordt gekeken naar het lidmaatschap van een organisatie of vereniging, het verrichten
van vrijwilligerswerk en/of het deelnemen aan wijk- of buurtgebonden groepen en projecten
om de leefbaarheid en veiligheid te verbeteren. Informele participatie refereert aan alle
activiteiten die een individu ontplooit op het vlak van primaire niet-geformaliseerde
intermenselijke relaties zoals sociale contacten en netwerken. Deze relaties worden
grotendeels bepaald door de houding ten opzichte van elkaar en de buurt waarin zij wonen.
6.1.1 Uitkomsten probleemanalyse ouderenparticipatie in de vijf Arnhemse wijken
Gemiddeld wonen de ouderen langer dan de jongeren in de vijf wijken: iets meer dan de helft
van de jongeren tot 55 jaar woont er pas 5 jaar, terwijl de helft van de ouderen hier ongeveer
25 jaar woont. Ouderen hebben verder een lagere opleiding en over het algemeen een iets
lager inkomen. Uit de probleemanalyse van ons onderzoek komt ook naar voren dat ouderen
positiever praten over de wijk waarin ze wonen, dan jongeren. Dit geldt bijvoorbeeld voor
hun perceptie op aspecten die gerelateerd kunnen worden aan het sociale kapitaal, zoals
vertrouwen in de buren en hoe bewoners in de buurt met elkaar omgaan en rekening met
148 | Werken aan sociaal weerbare wijken