Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

evaluatie willen we vaststellen in hoeverre de vier interventies door uitoefening van formele
sociale controle het geschonden vertrouwen van bewoners herstellen en zodoende hun
collectieve weerbaarheid versterken.
Wat verstaan we onder ‘vertrouwen’? In het alledaags taalgebruik is vertrouwen iets waar
we meer of minder van hebben, wat is toegenomen of afgenomen, wat sterker of zwakker is,
of wat verloren is en moet worden teruggewonnen. Deze ‘kwantificering’ van vertrouwen laat
echter onbesproken in wie men vertrouwen heeft, waar vertrouwen op berust en waar
vertrouwen toe dient. Daarom stellen wij dat vertrouwen vier vormen kan aannemen: goed
vertrouwen, cynisch vertrouwen, gezond wantrouwen en wantrouwen. Vertrouwen kan van
vorm veranderen op basis van ervaringen met effectieve (of ineffectieve) en legitieme (of
illegitieme) sociale controle. De idee is dat in het kader van de interventies effectieve en
legitieme sociale controle wordt uitgeoefend, en dat vertrouwen daardoor de vorm van ‘goed
vertrouwen’ aanneemt. Dit staat weergegeven in figuur 1.
Figuur 4.1: ‘Versterking van collectieve weerbaarheid’.
Goed vertrouwen. Waar bewoners goed van vertrouwen zijn, twijfelen zij er niet aan of
sociale controle effectief zal zijn, noch of die op legitieme wijze zal worden uitgeoefend. Zij
vinden het vanzelfsprekend dat sociale controle effectief zal zijn en beschouwen degenen die
toezien op de naleving van deze regels – respectievelijk de buurt en lokale instellingen –
vanzelfsprekend als legitiem. Goed vertrouwen (van bewoners in elkaar en van bewoners in
lokale instellingen) is de meest gunstige uitgangspositie waarin een buurt kan verkeren, omdat
het gepaard gaat met uitoefening van informele sociale controle. Bewoners die een goed
vertrouwen hebben in de buurt zullen geneigd zijn om elkaar aan te spreken op
aanstootgevend, overlastgevend of crimineel gedrag. Bewoners die een goed vertrouwen
hebben in lokale instellingen zullen geneigd zijn om voorvallen van overlast en criminaliteit
te melden in de verwachting dat lokale instellingen formele sociale controle zullen uitoefenen.
Cynisch vertrouwen. Cynisch vertrouwen herkent men aan de opvatting; het doel heiligt
de middelen. Waar bewoners cynisch van vertrouwen zijn, verwachten zij dat alleen
illegitieme sociale controle effectief kan zijn. Een voorbeeld van illegitieme controle is het
uitoefenen van of dreigen met geweld – hier is dus sprake van eigenrichting. Ondanks dat
bewoners eigenrichting verwachten en nodig achten, zijn zij van mening dat de buurt en de
72 | Werken aan sociaal weerbare wijken