Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

4.5.1 Implicaties
De eerste aanbeveling is om de interventie niet uitsluitend te richten op degenen die
overlastgevend en crimineel gedrag vertonen, maar ook op hen die het met dit gedrag hebben
te stellen. Uit onze evaluatie blijkt dat met de bestaande interventies maar in zeer beperkte
mate wordt bijgedragen aan duurzame buurtveiligheid. Dat komt omdat de doelgroep van
deze interventies beperkt blijft tot degenen die stelselmatig overlastgevend en crimineel
gedrag vertonen. Het lokale veiligheidsbeleid is ook bijna uitsluitend gericht op deze groep.
Enerzijds wordt overlastgevend en crimineel gedrag repressief aangepakt: er wordt
‘gehandhaafd’ door de politie, de woningcorporaties en verschillende gemeentelijke diensten.
De Arnhemse professionals hebben echter ervaren dat alleen ‘handhaven’ leidt tot een
tijdelijke gedragsaanpassing. Anderzijds wordt hun gedrag daarom curatief aangepakt: zorg
en welzijnsinstellingen bieden – desnoods met ‘drang en dwang’ – zorg aan bewoners die
overlastgevend of crimineel gedrag vertonen omdat hun bestaan overheerst wordt door een
‘opeenstapeling van persoonlijke problemen die speelt achter de voordeur’.
Het verdient echter aanbeveling om niet alleen degenen die langdurig en stelselmatig
overlastgevend en crimineel gedrag vertonen in het oog te houden, maar ook meer aandacht te
besteden aan hen die het met dit gedrag hebben te stellen. Het gaat immers om hun
vertrouwen dat moet worden teruggewonnen. Het terugwinnen van hun vertrouwen zou
daarom een expliciete beleidsdoelstelling moeten zijn van veiligheidsinterventies, -projecten
en -maatregelen. Zij moeten kunnen zien, horen of voelen dat ‘zorg en handhaving’ worden
uitgevoerd, en dat het leidt tot een vermindering van overlast en criminaliteit in hun buurt. Het
betekent ten eerste dat bewoners op de hoogte moeten zijn van het feit dat er zorg en
handhaving wordt uitgevoerd. Bewoners weten echter vaak niet of, en welke actie lokale
instellingen ondernemen. Het zichtbaar maken van ‘zorg en handhaving’ betekent dat
omwonenden zowel op de hoogte worden gehouden van lopende zaken, als van zaken die
(tijdelijk) vastzitten. Het betekent ten tweede dat er extra aandacht moet worden besteed aan
het zichtbaar maken van ‘succesverhalen’. Voorbeeld: met het uitzetten van een
overlastgevend gezin kan de corporatie het vertrouwen van bewoners terugwinnen. Dit is
echter pas aannemelijk wanneer bewoners weten dat het gezin is uitgezet vanwege hun
overlastgevende gedrag. Pas dan krijgen bewoners het idee dat het zin heeft om de corporatie
in te schakelen wanneer zij in de toekomst weer overlast ervaren.
De tweede aanbeveling is om stilzwijgende bedoelingen en verwachtingen van de interventie
voortaan hardop uit te spreken. We hebben geconstateerd dat in beleidsdocumenten niet of
nauwelijks expliciete veronderstellingen worden geformuleerd over 1) wat de oorzaken zijn
van het veiligheidsprobleem dat moet worden aangepakt, en 2) waarom de interventie deze
oorzaken kan wegnemen of verminderen. Bovendien staat in de beschikbare documentatie
zelden vermeld wie (welke lokale instelling) dat zou moeten doen.
Het ontbreken van deze veronderstellingen komt de samenwerking tussen professionals
niet ten goede. We hebben geconstateerd dat er een gezond wantrouwen ontstaat wanneer er
tussen professionals onduidelijkheden bestaan over wie wat waarom moet doen, zij
vervolgens onuitgesproken en misplaatste verwachtingen van elkaar hebben en uiteindelijk
ervaren dat niet iedereen datgene doet wat zijzelf nodig achten. Gezond wantrouwen frustreert
de samenwerking en beperkt daarmee de werkzaamheid van een interventie. Zolang
professionals niet in staat zijn om tot (effectieve) formele sociale controle te komen, kan het
vertrouwen van bewoners al helemaal niet worden teruggewonnen.
Anders gezegd, het is van essentieel belang dat professionals een interventie beginnen en
afronden met een goed vertrouwen in elkaar. Het is daarom zaak dat zij het bij aanvang eens
112 | Werken aan sociaal weerbare wijken