Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

Buurtpreventie is tegenwoordig het meest zichtbaar in: de jaarlijkse brief waarin wordt
aangeboden de woningen van mensen die op vakantie zijn extra in de gaten te houden; in de
(straat)feesten die worden georganiseerd; en vooral in de voorzitter van buurtpreventie die
elke dag ’s avonds laat samen met zijn hond een ronde door de buurt maakt. Vooral ouderen
vinden het een prettig idee dat er iemand is die dagelijks controleert of ‘er geen gespuis in de
poorten zit’. Ze weten dat hij – als dat nodig is – bewoners aanspreekt op hun gedrag:
jongeren die tot ’s avonds laat luidruchtig op straat staan, kinderen die op plekken spelen waar
dat niet mag, bewoners die hun tuin niet onderhouden of bewoners die te hard door de straat
rijden. Hij is in staat om hen effectief aan te spreken omdat hij een juiste inschatting kan
maken van de manier waarop sociale controle uitgeoefend moet worden, wil deze effectief
zijn. Hij weet bijvoorbeeld dat opgeschoten en brutale jongeren stevig moeten worden
aangesproken, eventueel met dreigementen, omdat ze anders niet luisteren. Bij een burenruzie
kan er beter rustig gepraat worden. Als hij meteen ‘op hoge poten’ naar die buren gaat, werkt
dat averechts.
De voorzitter is een bekend gezicht in de buurt en bewoners spreken hem regelmatig op
straat aan. Dat doen zij omdat ze verwachten dat de wijkagent of buurtbeheerder wel in actie
komt wanneer de voorzitter hen op hun mobiele nummer inschakelt. De ervaring heeft
namelijk geleerd dat wanneer bewoners de voorzitter vertellen over fysieke overlast in de
woonomgeving (vervuilde achterpaden, kapotte straatverlichting, scheve stoeptegels, slecht
onderhouden groenvoorziening), hij de wijkagent of buurtbeheerder via deze ‘korte lijnen’ 20
inschakelt en dat de klachten snel worden verholpen. Bewoners hebben gemerkt dat dat veel
effectiever is dan wanneer zij hun klachten via algemene klachtennummers van de politie of
corporatie proberen door te geven. Bewoners verwachten echter geen effectieve actie van de
wijkagenten wanneer de voorzitter hen inschakelt voor voorvallen van sociale overlast en
criminaliteit. Bewoners hebben namelijk ervaren dat de politie vaak niet (of te laat) komt
wanneer zij hiervan melding maken – ook als ze via buurtpreventie doen. Het gevolg is dat de
meeste bewoners hiervan geen melding meer maken via buurtpreventie en ook niet meer
direct bij de politie. Het lijkt erop dat buurtpreventie bewoners lui heeft gemaakt wat betreft
het melden van fysieke overlast. Bewoners hebben weliswaar gezien dat fysieke overlast
effectief wordt aangepakt als zij die via buurtpreventie melden, maar zij zijn er van overtuigd
dat de politie en corporatie niet in actie zullen komen wanneer zij die instellingen zelf bellen.
Het resultaat is dat bewoners afhankelijk denken te zijn van de ‘korte lijnen’ van de voorzitter
van buurtpreventie, en dus zelf geen sociale controle uitoefenen.
Wat betreft het melden van sociale overlast en criminaliteit heeft buurtpreventie het
gezond wantrouwen niet kunnen omvormen tot goed vertrouwen, en heeft bewoners dus niet
bereid gekregen om zelf sociale controle uit te oefenen. Bewoners verwachten namelijk dat
zowel zelf ingrijpen als het (via buurtpreventie) inschakelen van lokale instellingen geen
enkele zin heeft, of zelfs tot represailles leidt. Hieronder bespreken wij welke ervaringen
hiertoe hebben geleid.
Drugshandel- en gebruik. Overlast van drugshandel- en gebruik dat eind jaren negentig
aanleiding vormt voor het oprichten van buurtpreventie, doet zich tegenwoordig niet of
nauwelijks meer voor. Bewoners schrijven deze positieve ontwikkeling echter niet toe aan
acties die zijn ondernomen in het kader van Buurtpreventie. Volgens hen is de oorzaak de
recente sloop (vanaf 2007) van flats aan de Zeegsingel waarin meerdere drugsdealers
20 De voorzitter heeft als enige van het buurtpreventieproject de mobiele telefoonnummers van wijkagenten en de
buurtbeheerder. Hij heeft dus als enige de mogelijkheid om snel formele sociale controle te mobiliseren.
Duurzame buurtveiligheid | 81