Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

Tegen de achtergrond van hierboven beschreven bevindingen is ten aanzien van dat grote
geheel een aantal interessante terugkerende patronen en thema’s te ontdekken die op het
eerste gezicht de praktische vormgeving van interventies lijken te ontstijgen, maar bij nadere
beschouwing juist van groot praktisch belang zijn, voor zowel beleidsmakers en uitvoerenden
als onderzoekers.
7.3.1 Om verandering te bereiken is wel een gunstige voedingsbodem nodig
Een terugkerende bevinding is dat om resultaat te bereiken met een interventie er een gunstige
voedingsbodem nodig is aan het begin. Het lijkt alsof je niet vanuit niets kunt beginnen. Je
kunt positieve beeldvorming zeker bevorderen, maar dan moet er wel gestart kunnen worden
met een positieve basishouding. Je ‘vermenigvuldigt’ de positieve houding, maar dan moet er
wel iets te vermenigvuldigen zijn.
Een goed voorbeeld hiervan zijn de resultaten van het onderzoek naar de rol van
persoonlijke relaties bij de vraag of interetniciteit in schoolklassen daadwerkelijk leidt tot
positievere beeldvorming (hoofdstuk 2). We vonden dat positieve persoonlijke relaties tussen
verschillende etnische groepen een belangrijke voedingsbodem zijn die ervoor zorgen dat
contact tot verbetering van de beeldvorming leidt. Kinderen die gemiddeld negatief gingen
kijken naar hun klasgenoten van een andere etnische groep, ontwikkelden hierdoor ook een
slechter beeld van deze groep in het algemeen. Echter, kinderen die hun klasgenoten van de
betreffende groep sympathiek vonden bleken dit na verloop van tijd ook te generaliseren naar
hun beeldvorming over de hele etnische groep.
Bezoekers van het Lentefestival waren eveneens bovengemiddeld positief over (en
geworteld in) de wijk. Er was duidelijk een basishouding die maakte dat zij aan het festival
gingen deelnemen. Zij scoorden al hoog op de schaal waar de interventie ook haar effect
wilde bereiken. De mensen met een echt negatief beeld van andere etniciteiten en de wijk
zullen beslist thuisgebleven zijn. Weer is de interventie effectief, maar alleen ten dele: Terwijl
ze betrokkenheid bij de wijk en positieve beeldvorming kan verhogen en stabiliseren bij
diegene, die al redelijk openstaan, mist de interventie haar uitwerking op diegenen die op deze
dimensies het laagst scoren en die je daarom het liefst zou bereiken.
Ook bij de participatie van ouderen in hoofdstuk 6, werd er vooral effect gesorteerd onder
mensen bij wie er al een basaal gevoel bestond van verantwoordelijkheid voor de wijk en een
positief gevoel over je inzetten voor de gemeenschap. Of ze werden actief uit persoonlijke
bezorgdheid over hun directe leefomgeving. Weer blijkt het effect af te hangen van de
voedingsbodem.
Is dat een probleem? Dat je een ‘startkapitaaltje’ van goede wil en houding nodig hebt om
groei te kunnen bereiken? Nee, want we weten ook dat beeldvorming een uitstralingseffect
heeft in de gemeenschap. De deelnemers in hoofdstukken 2 en 3 bij wie de beeldvorming is
verbeterd zullen, door hun verder toegenomen respect en waardering voor mensen die anders
dan henzelf zijn, ook niet-deelnemers in hun dagelijkse omgeving veranderen met hun
woorden en houding. Wel maakt het duidelijk dat dergelijke interventies weinig kunnen
uitrichten in situaties van extreem slechte beeldvorming. We moeten daarom zuinig zijn op
bewoners in de wijk die de aanleg hebben om bruggenbouwers te zijn – hun kiem van goede
wil mag niet uitdoven terwijl we druk bezig zijn met problemen oplossen.
Het thema voedingsbodem komt op een andere manier terug in hoofdstukken 4 en 5.
Anders dan in bovenstaande voorbeelden, waarbij interventies mensen bereiken die al positief
afsteken bij de rest, en waarbij die voedingsbodem niet met kunstgrepen te creëren valt, gaat
hoofdstuk 4 heel expliciet over het maken van de voedingsbodem voor sociale controle.
Vertrouwen is de voedingsbodem voor het durven uitoefenen van sociale controle. Ook daar
Conclusies | 173