Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

Omdat naaste buren al zo vaak directe sociale controle hebben uitgeoefend die niet effectief
bleek, schakelen zij de politie of corporatie in. Zij hopen erop dat de lokale instelling wel wat
zal bereiken. De ervaring leert echter dat ook lokale instellingen vaak weinig kunnen doen.
Een voorbeeld:
Een gezin woont naast een vrouw die verslaafd is aan drugs. Bij haar komen dagelijks
andere verslaafden over de vloer, die gezamenlijk veel lawaai maken. De muren zijn
dun, waardoor de buren voortdurend geconfronteerd worden met de aanwezigheid van
hun buurvrouw en haar gasten. Regelmatig loopt het uit de hand wanneer haar gasten
onderling ruzie krijgen – waarschijnlijk vanwege onenigheid over drugsdeals. De
buren horen geschreeuw, voorwerpen die kapot worden gegooid en zien hoe beide
partijen elkaar op straat te lijf gaan. De politie komt langs wanneer de buren hen
inschakelen naar aanleiding van overlast, maar vaak delen zij een waarschuwing uit en
vertrekken weer. De buren schakelen ook de woningcorporatie in en proberen – door
middel van regelmatig melding maken – mee te werken aan dossieropbouw, in de
hoop dat de buurvrouw uit huis gezet zal worden. De corporatie dreigt inderdaad met
huisuitzetting, maar het komt nooit zover. Het maakt de buren radeloos. Wat kunnen
zij nu nog doen? Hun oplossing is de overlast zoveel mogelijk te negeren. Wanneer
het de spuigaten uitloopt, belt de vader van het gezin – al dan niet vergezeld door zijn
uit de kluiten gewassen zoon – bij de buurvrouw aan. Als dreigen niet helpt, vallen er
klappen. De overlast is dan in ieder geval voor een korte periode minder.
Door ervaringen als deze wordt het gezonde wantrouwen van bewoners bevestigd: ze ervaren
enerzijds dat hun buurtgenoten helemaal geen actie ondernemen en anderzijds dat lokale
instellingen niet in staat zijn effectieve formele sociale controle uit te oefenen.
Overlast van ‘criminaliserende’ jongeren. Een klein aantal jongeren veroorzaakt niet alleen
overlast, maar begint daarnaast met het plegen van delicten. Wij noemen hen hier de
‘beginnende delinquenten’. Zij maken deel uit van grotere groepen jongeren. Als groep
veroorzaken zij soms overlast (schreeuwen of harde muziek draaien). De jongeren worden op
dit soort gedrag weleens aangesproken door bewoners - vaak omdat deze bewoners hen, of
hun ouders (‘van vroeger’) kennen. De beginnende delinquenten worden nagenoeg nooit door
bewoners aangesproken op wetsovertredend gedrag. Dat heeft verschillende redenen. Ten
eerste weten bewoners inmiddels waartoe deze jongeren in staat zijn, en willen voorkomen
dat zij daar zelf slachtoffer van worden. Ten tweede denken bewoners dat de ouders van deze
jongeren altijd de kant van hun kind zullen kiezen, waardoor ze problemen met deze ouders
krijgen. Ten derde zien bewoners het nut er niet van in om deze jongeren aan te spreken. Ze
denken dat hun sociale controle niets uithaalt, omdat ze al vaker hebben meegemaakt dat
jongeren ondanks de sociale controle die is uitgeoefend, doorgaan met het plegen van
delicten. Bewoners verwachten dan ook niet dat andere bewoners de jongeren wel zullen
aanspreken. Dat is een teken van gezond wantrouwen.
Ook hier geldt dat alleen wanneer bewoners zelf slachtoffer worden, of veel last hebben
van het gedrag van de jongeren, zij sociale controle uitoefenen. Anderen kijken liever de
andere kant op. Degenen die stelselmatig worden lastig gevallen door deze jongeren,
beschouwen het als een taak van de politie om deze jongeren aan te pakken. Zij achten
zichzelf en medebewoners namelijk niet in staat om de jongeren aan te pakken omdat ze dat
met represailles moeten bekopen. Daarom bellen zij de politie wanneer hen weer eens het
leven zuur wordt gemaakt. Dat doen zij ondanks hun ervaring dat het maken van een melding
of het doen van aangifte niet resulteert in het (stevig) aanpakken van de jongeren. Hoewel zij
Duurzame buurtveiligheid | 99