Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

overlasttafel schuiven eenmalig aan, uit algemene interesse dan wel om meer specifieke
kennis op te doen. Het gezond wantrouwen wordt een keer zwaar op de proef gesteld wanneer
de voorzitter - die de toegang tot de tafel beheert - zonder tekst en uitleg te geven ‘nieuwe
gezichten’ laat aanschuiven 37 . Hun aanwezigheid leidt tot ophef wanneer zij – nadat er
privacygevoelige informatie is gedeeld – aangeven geen convenant te zullen tekenen omdat
het niet bij hun taakomschrijving past ‘om uit de school te klappen’. Tijdens de volgende
vergadering eist een professional dat deze twee ‘nepagenten’ niet aanschuiven zolang zij
weigeren om het convenant te tekenen.
Het oprichten van de overlasttafel neemt driekwart jaar in beslag. Dat wil zeggen, in
september 2009 neemt de overlasttafel voor het eerst werkelijk de vorm aan van een
casusoverleg waarin privacygevoelige informatie wordt gedeeld om snel een
probleemdiagnose te kunnen stellen; te kunnen bepalen wat de juiste instelling is om op te
treden; en om snel daadwerkelijk te kunnen optreden. In de voorafgaande maanden wordt het
vertrouwen tussen de deelnemende professionals langdurig en herhaaldelijk op de proef
gesteld. In deze periode wordt mede daarom niet of nauwelijks formele sociale controle
uitgeoefend.
Met name in de eerste maanden bevindt men zich in een patstelling. De professionals zijn
van mening dat zij aan zet zijn om op te treden tegen (multiprobleem)gezinnen en
probleemjongeren. Niet alleen is dit hun taak, zij kunnen dit van bewoners redelijkerwijs niet
verwachten. Maar het gezond wantrouwen tussen de professionals heeft een verlammende
werking op hun vermogen om dit gezamenlijk te doen.
Casus van formele sociale controle 1: particulier beveiligingsbureau
Om die patstelling te doorbreken, schakelt de gemeente op aandringen van de wethouder
begin 2009 een particulier beveiligingsbureau in. Tijdens twee bijeenkomsten van de
overlasttafel zijn twee beveiligers aanwezig om te vertellen over hun manier van werken en
om hun projectvoorstel te presenteren. Zij winnen de sympathie van de professionals door
zichzelf te bestempelen als ‘grote, kale, lelijke mannen’. De beveiligers schetsen de situatie
van een wijk waar in een aantal straten ‘de angst regeert’ en krijgen bijval van de
professionals die zich herkennen in de situatie. De professionals lijken het erover eens te zijn
dat de beveiligers kunnen fungeren als breekijzer om iets los te wrikken dat zij zelf niet meer
kunnen of durven loswrikken, en waarvan zij verwachten dat de politie er niet toe in staat of
bereid is. Vooral het fysieke aspect van de inzet wordt benadrukt: de beveiligers zijn – anders
dan zijzelf – niet bang voor iemand die onbeleefd reageert, die begint te schreeuwen en te
dreigen.
Het beveiligingsbureau gaat half februari 2009 aan de slag. Zij zijn 24 uur per dag met zes
tot twaalf beveiligers in de wijk om toezicht te houden, en ‘indien nodig’ te handhaven (Plan
van Aanpak, februari 2009). Zij lopen in tweetallen rondes door de wijk en spreken jongeren
op hun gedrag aan. Binnen een week zet de gemeente het project echter stop. Er zijn
problemen ontstaan en aan het licht gekomen. Ten eerste zijn de bewoners niet ingelicht over
de inzet van het beveiligingsbureau. De leden van het wijkplatform – die zeggenschap hebben
over de besteding van wijkbudgetten – voelen zich niet serieus genomen en eisen een stem in
beslissingen die de wijk aangaan. Onder de andere bewoners leidt de onaangekondigde
aanwezigheid van de beveiligers tot verontrusting. Ten tweede blijkt na aanvang van het
37 Het betreft een ‘bijzonder opsporingsambtenaar’ (gemeente afdeling Handhaving) en een ‘wijktoezichthouder’ (gemeente
afdeling Toezicht en Preventie).
102 | Werken aan sociaal weerbare wijken