Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

dus niet verwachten dat er effectieve formele sociale controle wordt uitgeoefend (gezond
wantrouwen in de politie), blijven ze daar wel op hopen.
Zij schakelen de politie echter niet in voor delicten waarbij niet duidelijk een slachtoffer is
aan te wijzen, zoals vernieling van speeltoestellen of het brandstichten in vuilnisbakken.
Bewoners verwachten niet dat het maken van een melding effectief zal zijn. Meer concreet
verwachten zij dat de jongeren allang gevlogen zijn op het moment dat de politie zal
arriveren. Bovendien vrezen zij dat de jongeren hen zullen terugpakken als die erachter
komen wie de melding heeft gemaakt en gaan ervan uit dat ze daarbij aan hun lot worden
overgelaten. Zij hebben een haast nonchalante houding ontwikkeld ten opzichte van delicten
‘zonder slachtoffer’: ze zien de jongeren wel delicten plegen, maar vinden het de moeite niet
lonen om de politie in te schakelen.
De geringe werkzaamheid van de overlasttafel
Het laat zich aanzien dat bewoners eind 2008 een ‘gezond wantrouwen’ hebben in elkaar en
in lokale instellingen. Zij ervaren keer op keer dat noch hun buurtgenoten noch lokale
instellingen effectief optreden tegen (multiprobleem)gezinnen en probleemjongeren. De
overlasttafel heeft de mogelijkheid om het vertrouwen van bewoners in elkaar en in lokale
instellingen terug te winnen door het overlastgevend en crimineel gedrag aan te pakken, te
verminderen of zelfs op te lossen.
Voor onze evaluatie is het dus de vraag of de overlasttafel het gezond wantrouwen (tussen
eind 2008 en begin 2010) heeft kunnen omvormen tot een goed vertrouwen. Het antwoord op
die vraag luidt: dit is ten dele het geval. Enerzijds is het gezond wantrouwen in lokale
instellingen deels omgevormd tot een goed vertrouwen nadat bewoners positieve ervaringen
hebben opgedaan met de nieuwe wijkagenten. Anderzijds heeft deze verbetering (nog) geen
gevolg gehad voor het vertrouwen van bewoners in elkaar. Nog steeds verwachten bewoners
niet van elkaar dat zij met succes kunnen optreden tegen (multiprobleem)gezinnen en
probleemjongeren. Hun gebrek aan vertrouwen in elkaar blijft voortbestaan.
In de onderstaande alinea’s onderbouwen wij deze conclusie over de geringe
werkzaamheid van de overlasttafel. Wij richten ons op de meest zichtbare formele sociale
controle die mede is voortgekomen uit de overlasttafel: de inzet van een particulier
beveiligingsbureau en de komst van nieuwe wijkagenten met een nieuwe aanpak. Bovendien
bieden we een verklaring voor het feit dat er daarnaast niet of nauwelijks formele sociale
controle is uitgeoefend.
Voorwaarden voor de uitoefening van formele sociale controle
De lokale instellingen zijn niet ‘zomaar’ in staat om met de overlasttafel het vertrouwen van
bewoners om te buigen richting een goed vertrouwen. Zij zijn daartoe pas in staat indien er
voldaan is aan twee noodzakelijke voorwaarden. In de eerste plaats moeten de betrokken
professionals onderkennen dat, daar waar zij dit van bewoners redelijkerwijs niet kunnen
verwachten, zij aan zet zijn om op te treden tegen (multiprobleem)gezinnen en
probleemjongeren. Aan deze eerste noodzakelijke voorwaarde is voldaan: de professionals
maken een correcte inschatting wat zij van bewoners kunnen verwachten, met name wanneer
het gaat om probleemjongeren. De professionals weten dat bewoners die (nog) iets durven te
zeggen van ‘rondhangerij’ of geluidsoverlast, zelf het slachtoffer worden van ‘pesterijen’,
intimidatie, bedreiging, vandalisme en ‘klappen’.
In de tweede plaats moeten de betrokken professionals elkaar kunnen vertrouwen om
formele sociale controle uit te oefenen. Als dat vertrouwen aan de overlasttafel ontbreekt,
zullen zij bijvoorbeeld niet bereid zijn om privacygevoelige informatie met elkaar te delen -
100 | Werken aan sociaal weerbare wijken