Werken aan sociaal weerbare wijken - Instituut ISW

ewoners moeten inrichten om sociaal weerbare wijken te creëren. Daar bewonersparticipatie
een instrument is (en geen doel!), dient ze bij te dragen aan het creëren van sociaal weerbare
wijken.
Participatie van bewoners is een essentieel instrument in het ontwerpen en uitvoeren van
(wijk)beleid en haar interventies. Zo leidt participatie van bewoners in planningsprocessen tot
meer lokale kennis en draagvlak en (dus tot) een grotere effectiviteit en efficiency van fysieke
en sociale herstructureringsplannen (zie bijvoorbeeld Healey, 2003; 2006; Helleman & Den
Heijer, 2004; Wagenaar, 2005; Edelenbos e.a., 2001). Participatie vergroot ook de
democratische legitimiteit (Ellis, H., 2000; Ellis, G. 2004; 2006; Edelenbos e.a., 2005) en
verkleint het gat tussen bestuur en burger (zie bijvoorbeeld Akkerman e.a., 2004; Edelenbos
e.a., 2001; Edelenbos e.a., 2005; Hajer e.a., 2001).
Naast deze instrumentele en procedurele voordelen kan er ook sprake zijn van
ontwikkelingsgerichte voordelen: participatie van bewoners in interventies kan leiden tot
verbetering van sociale participatie. Zo kunnen participatieprocessen leiden tot een
verbetering van sociale netwerken (Mandrarano, 2009; Rohe, 2004; Schneider e.a., 2003).
Participatie kan ook een positief effect hebben op de normatieve consensus, de sociale
controle en het onderling vertrouwen in een buurt of wijk. Sociale controle, normatieve
consensus en vertrouwen worden gezien als belangrijke ingrediënten voor een leefbare en
veilige buurt/wijk (zie bijvoorbeeld Morenoff e.a., 2001; Nolan e.a., 2004; Sampson e.a.,
1997). Het onderliggende argument is hier vaak dat:
A society in which people are actively engaged as neighbours is, it is argued,
also likely to be one in which there is a healthy and vibrant civic culture (Forrest,
2004: 7).
Naast deze collectieve ontwikkelingsgerichte voordelen heeft participatie van bewoners in
interventies ook individuele ontwikkelingsgerichte voordelen. Door te participeren in
interventies kunnen bewoners meer zelfvertrouwen krijgen, leren ze samen te werken en
kunnen ze het gevoel krijgen van waarde te zijn voor de gemeenschap (zie bijvoorbeeld
Burton e.a., 2006; Wandersman, 2009). Door gebruik te maken van het instrument participatie
is het dan ook mogelijk om bewoners te empoweren (zie bijvoorbeeld Agger & Löfgren,
2008; Innes & Booher, 1999).
Er is dus overtuigend bewijs dat bewonersparticipatie in interventies een positief effect
kan hebben op de sociale participatie van bewoners in de (buurt)samenleving. Het is dan ook
niet verwonderlijk dat participatie van bewoners in interventies hoog op de agenda van het
Krachtwijkenbeleid staat.
Tegelijkertijd, echter, is het op de juiste manier vormgeven van participatieprocessen
problematisch. Zo leiden veel participatiemethoden uiteindelijk tot frustratie en verbittering
waardoor bewoners besluiten niet meer te participeren (zie bijvoorbeeld Nienhuis & De Roo,
2009; Davies, 2001; Innes & Booher, 2004). Dit zien we ook in de Arnhemse praktijk van het
stedelijke vernieuwingsbeleid. De volgende citaten laten zien dat participatie van bewoners in
het ontwerpen en uitvoeren van beleid en interventies niet zonder problemen is:
citaat
1
Er verandert toch bijna niets. Ik heb bij Buurtpreventie jaren gezeten, maar
luisteren naar ons, ho maar. Vergaderen, vergaderen, de één na de andere
ondersteuner ging weg en de wijkagent. Ik ben totaal over de gemeente
Arnhem ontevreden. Zo heb ik gevraagd naar één drempel: geen geld dus
ging niet door, ondanks het racen door de Warmelolaan, geen controle
120 | Werken aan sociaal weerbare wijken