Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 106
VERBINTENISSENRECHT
Volgens de tekst zelf van artikel 1178 B.W. moet de foutieve schuldenaar derhalve
niet zozeer de uit zijn fout voortvloeiende schade vergoeden, maar moet hij zijn verbintenis
gewoon nakomen. De schuldeiser moet geen vrede nemen met een schadevergoeding
voor het verlies van de kans dat de voorwaarde in vervulling zou zijn gegaan.
Hij mag de nakoming van de verbintenis eisen. De schuldenaar wordt immers
met het bewijsrisico belast: hij moet aantonen dat de voorwaarde ook, zonder zijn
fout(ieve nalatigheid), niet vervuld zou zijn geweest. Wordt dit bewijs niet geleverd,
dan wordt het uitblijven van de voorwaarde geacht aan de fout van de voorwaardelijke
schuldenaar te wijten te zijn. In die zin kan men stellen dat artikel 1178 B.W.
vermijdt dat schade ontstaat. (*1)
Een letterlijke interpretatie van artikel 1178 B.W. zou er kunnen toe leiden dat de
schuldeiser meer verkrijgt dan wanneer zijn schuldenaar zich loyaal had gedragen en
de voorwaarde ongestoord haar gang had laten gaan. Men denke aan de volgende casus.
(*2)
Een fiscaal bureau treedt op als lasthebber (en verhuurder van diensten) van een
cliënt, teneinde diens niet-onderwerping aan een bepaalde belasting te verkrijgen. In
de overeenkomst wordt een bijkomend ereloon bedongen, indien de tussenkomst van
het bureau tot succes zou leiden. Tijdens de procedure wendt de cliënt zich echter tot
een ander fiscalist, die de begonnen procedure, zonder succes, verderzet. Het fiscaal
bureau vordert, met toepassing van artikel 1178 B.W., integrale betaling van het bedongen
ereloonsurplus. De rechter oordeelt dat het bureau niet moet aantonen dat zijn
tussenkomst tot succes zou hebben geleid, maar vermindert het ereloonsurplus met de
kosten die de voortzetting van de procedure zou hebben meegebracht en met de
waarde van het werk dat deze voortzetting zou hebben vereist. Deze laatste correctie
is geheel terecht. Anders zou de schuldeiser er baat bij hebben dat zijn schuldenaar de
vervulling van de voorwaarde verhindert. Bovendien zou een zodanig resultaat bezwaarlijk
stroken met de vereisten van de goede trouw.
155 In bepaalde gevallen is de voorwaardelijke schuldeiser echter weinig gebaat met
de energieke sanctie van artikel 1178 B.W. Men denke aan een verkoop onder de opschortende
voorwaarde dat de kandidaat-koper een lening verkrijgt. De schuldeiser is
wellicht weinig gediend met een onwillige koper, die geen lening heeft bekomen en
dus vermoedelijk de koopsom niet kan betalen. Maar als het ontbreken van een lening
aan de passiviteit van de koper is te wijten, kan deze laatste, bij onderstelling, indien
hij daartoe de nodige stappen zet, wel degelijk een lening verkregen om de – tegen
zijn wil in – verschuldigde koopsom te betalen.
(*1) M. DE VOS, Loon naar Belgisch arbeidsovereenkomstenrecht, Maklu, Antwerpen-Apeldoorn, 2001, 925, nr. 579.
(*2) Parijs 13 maart 1962, D. 1962, 458, gecit. in Jur. civ., art. 1175-1180, nr. 65, en aldaar, m.i. ten onrechte, bekritiseerd.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers