Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 156
VERBINTENISSENRECHT
Dit zou dan tot de ongerijmde conclusie leiden dat het Nieuw Nederlands Burgerlijk
Wetboek, dat voorwaardelijke rechtshandelingen erkent en regelt en hun ongeveer
dezelfde functie toekent als bij ons, de retroactiviteit bant, terwijl ons Wetboek ze
hoog in het vaandel voert.
De paradox wordt opgelost, als men beseft dat de retroactiviteit van de Code Napoléon
in werkelijkheid niets meer betekent dan Resoluto iure dantis resolvitur ius
accipientis, welke regel in Nederland, op zijn beurt, in verband wordt gebracht met
de zakelijke werking van de ontbindende voorwaarde.
De Toelichting bij het zo-even vermelde artikel 3:38 lid 2 N.N.B.W. bepaalt overigens
dat van terugwerkende kracht geen sprake is, wanneer rechten onder voorwaarde
worden overgedragen. ‘Wel zal alsdan met de vervulling van de voorwaarde
niet alleen het recht van hem verdwijnen, aan wie dit onder die voorwaarde is overgedragen,
maar ook van allen die hun recht van deze verkrijger afleiden. Dit laatste is
echter het gevolg van de omstandigheid dat wie een beperkt recht heeft, ook als regel
niet meer recht aan derden kan overdragen dan hijzelf heeft. De vervulling der voorwaarde
doet hier rechten vervallen’. (*1)
Bovendien bepaalt artikel 3:84 lid 4 N.B.W. dat, wanneer ter uitvoering van een
voorwaardelijke verbintenis geleverd wordt, slechts een recht wordt verkregen dat aan
dezelfde voorwaarde als die verbintenis is onderworpen. Dit houdt in dat een levering
ter uitvoering van een verbintenis onder opschortende voorwaarde aan de verkrijger
een recht verschaft dat eveneens afhankelijk is van die opschortende voorwaarde. Een
levering daarentegen ter uitvoering van een verbintenis onder ontbindende voorwaarde,
verschaft aan de verkrijger een recht dat evenzeer afhankelijk is van deze
ontbindende voorwaarde. (*2) Artikel 3:84, lid 4 N.B.W. geeft dus precies aan waarin
de zakelijke (of goederenrechtelijke) werking van de vervulde voorwaarde bestaat.
Men herinnere zich immers dat de levering, als zakenrechtelijke overeenkomst, onderscheiden
van de obligatoire rechtshandeling, in het Nederlandse recht vereist is om
de eigendom te doen overgaan. (*3)
‘Met de vervulling van de ontbindende voorwaarde eindigt niet alleen het recht van
de verkrijger, maar ook dat van hen die hun recht van deze verkrijger afleiden. Correlatief
doet de vervulling van de opschortende voorwaarde de rechten van de verkrijger
en van diens rechtsverkrijgers tot onvoorwaardelijke rechten uitgroeien’. (*4)
(*1) E.M. MEIJERS, Ontwerp voor een Nieuw Burgerlijk Wetboek. Toelichting (boek 1-4), Den Haag, 1954, 188. Voor
een grondige en verhelderende toelichting bij de geschiedenis van de nieuwe Nederlandse regeling (grotendeels bepaald
door het Duitse recht), zie A.H. SCHELTEMA, De goederenrechtelijke werking van de ontbindende voorwaarde, Deventer,
2003;
(*2) Nieuw Burgerlijk Wetboek. Tekst en Commentaar, onder redactie van J.H. NIEUWENHUIS, C. STALKER en
W. VALK, Deventer, 1990, 93, nr. 7.
(*3) Dat men, in het Nederlandse recht, tot onze verrassing, hoofdzakelijk aandacht besteedt aan de zakenrechtelijke werking
van de ontbindende voorwaarde (en de opschortende voorwaarde dus nogal stiefmoederlijk behandelt) houdt overigens
verband met de dualiteit van rechtshandelingen die vereist zijn om de eigendom te doen overgaan. Het voorwaardelijk
karakter kan betrekking hebben zowel op de obligatoire als op de zakenrechtelijke rechtshandeling; voor meer details,
zie A.H. SCHELTEMA, o.c.
(*4) J.H. NIEUWENHUIS, C. STALKER en W. VALK, ibid.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers