Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 160
VERBINTENISSENRECHT
grond van A’s dadelijke betaling aan B met terugwerkende kracht vervallen, wanneer
C achteraf alsnog trouwt. Deze betaling kan ongedaan worden gemaakt door de vordering
uit onverschuldigde betaling.
In het Nederlandse recht daarentegen, waarin, zoals gezegd, de terugwerking van
de vervulde voorwaarde wordt beperkt tot de zakenrechtelijke werking van de vervulde
ontbindende voorwaarde, is deze betaling niet onverschuldigd: op het ogenblik
van A’s betaling lag daaraan diens verbintenis ten grondslag. A kan zijn betaling aan
B niet terugvorderen op basis van afdeling 2 van Titel 4 van boek 6 (‘Verbintenissen
uit andere bron dan onrechtmatige daad of overeenkomst’), maar heeft daartoe artikel
6:24 N.B.W. nodig uit de titel ‘Voorwaardelijke verbintenissen’, volgens welke de
schuldeiser verplicht is de reeds verrichte prestaties ongedaan te maken, nadat een
ontbindende voorwaarde is vervuld (tenzij uit de inhoud of de strekking van de
rechtshandeling anders voortvloeit). De afschaffing van de terugwerkende kracht van
de vervulde voorwaarde deed derhalve in het Nieuw Burgerlijk Wetboek een leemte
ontstaan, die werd verholpen door de inlassing van voormeld artikel 6:24, lid 1
N.B.W. (*1)
Werd daarentegen een verbintenis onder opschortende voorwaarde, pendente conditione,
nagekomen, dan kan de ongedaanmaking van deze betaling in het Nederlandse
recht wèl worden gevorderd op grond van onverschuldigde betaling. Op het ogenblik
van de betaling was het immers onzeker of het recht van de schuldeiser ooit zou ontstaan,
zodat aan de toepassingsvoorwaarden van artikel 6:203 N.B.W. is voldaan. (*2)
Nadat de opschortende voorwaarde echter in vervulling is gegaan, is geen vordering
uit onverschuldigde betaling meer mogelijk. Wie aan de vervulling van de opschortende
voorwaarde terugwerkende kracht toekent, beschouwt haar als vervuld op
het ogenblik waarop de overeenkomst werd gesloten, zodat de betaling niet onverschuldigd
is. (*3)
Wie deze terugwerking echter verwerpt, zal een beroep moeten doen op een andere
constructie om de terugvordering af te wijzen. Hij kan b.v. inroepen dat de voorwaar-
(*1) ASSER-HARTKAMP, o.c., IV-1, 135, nr. 176 en 137, nr. 177.
(*2) ASSER-HARTKAMP, o.c., IV-1, 138, nr. 180.
Art. 6:203 N.B.W.: ‘1. Diegene die een ander zonder rechtsgrond een goed heeft gegeven, is gerechtigd dit van de
ontvanger als onverschuldigd betaald terug te vorderen. 2. Betreft de onverschuldigde betaling een geldsom, dan strekt de
vordering tot teruggave van een gelijk bedrag’.
Art. 6:25 N.B.W.: ‘Is een krachtens een verbintenis onder opschortende voorwaarde verschuldigde prestatie voor de
vervulling van de voorwaarde verricht, dan kan overeenkomstig afdeling 2 van titel 4 ongedaanmaking van de prestatie
worden gevorderd, zolang de voorwaarde niet in vervulling is gegaan‘.
(*3) H. DE PAGE, o.c., I, nr. 166, 4°; PLANIOL en RIPERT, o.c., VII, nr. 1040.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers