Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 151
zal Y, na X, eigenaar worden van het voorwerp van het legaat. Dit lijkt erg veel op
twee elkaar in de tijd opvolgende erfopvolgingen en dus op een verboden erfstelling
over de hand.
Toch wordt het dubbel voorwaardelijk legaat als geldig beschouwd, juist dankzij de
terugwerkende kracht van de voorwaarde. Het eigendomsrecht van X wordt immers
retroactief uitgewist en Y wordt geacht de enige legataris te zijn geweest vanaf het
ogenblik van het overlijden van de testator. Van elkaar chronologisch opvolgende erfopvolgingen
is dus dankzij deze fictie geen sprake. Men kan zich echter met recht en
reden de vraag stellen of deze voorstellingswijze de realiteit geen geweld aandoet. X
is onmiskenbaar eigenaar geweest en het eigendomsrecht van Y volgt op dit van X.
‘N’y-a-t-il pas double ordre successif, et ne se trouve-t-on pas, à s’y méprendre – sauf
l’artifice, purement technique, du recours aux conditions – en présence d’une substitution?’
(*1)
B. ZAKELIJKE WERKING VAN DE VERVULDE ONTBINDENDE VOORWAARDE
233 Strikt beschouwd, bestaat de terugwerking van de vervulde voorwaarde hierin
dat alles wat gebeurde tijdens de wachtperiode, ongedaan wordt gemaakt, en dat de
sporen van de tussentijd worden uitgewist. ‘Tous les actes que le vendeur conditionnel
avait légitimement accomplis (constitution d’hypothèque, par ex.) tombent comme
faits par quelqu’un qui n’était pas le verus dominus. Les actes de disposition légitimement
accomplis par le donataire sous condition résolutoire tombent par application
de la règle Nemo plus iuris transferre potest quam ipse habet. En revanche, tous les
actes de disposition ou constitution de droit reéls illégitimement accomplis par le
créancier conditionnel ou le propriétaire sous condition suspensive sont rétroactivement
validés, consolidés, puisque, par l’effet de la réalisation de la condition, le
créancier ou l’acquéreur sont censés avoir été nantis de leurs droits dès la conclusion
de l’acte conditionnel. En un mot, le passé est anéanti, et tout se passe comme si le
droit avait été pur et simple dès l’origine, comme si la période d’attente n’avait jamais
existé’. (*2)
Kent men aan de vervulde voorwaarde strikte terugwerkende kracht toe, dan kan
de tussentijdse eigenaar – de verkoper onder opschortende voorwaarde of de begiftigde
onder ontbindende voorwaarde – de vruchten niet innen, kan hij met betrekking
(*1) H. DE PAGE en R. DEKKERS, o.c., VIII-1, nr. 311, A, die zich overigens afvragen of de wetgever het dubbel voorwaardelijk
legaat niet beter zou verbieden. Vgl. L. RAUCENT, Les libéralités, Brussel, 1991, 124, nr. 163: ‘La rétroactivité
de la condition étant une fiction, la différence entre les deux opérations [dubbel voorwaardelijk legaat en erfstelling
over de hand] peut paraître quelque peu factice’; ASSER-MEIJERS-VAN DER PLOEG, Erfrecht, Zwolle, 1992, 134,
nr. 156: ‘Wil men ernst maken met het verbod van de makingen over de hand die tot bewaring verplichten, dan zal men
deze omweg [van het dubbel voorwaardelijk legaat] als verboden moeten beschouwen’.
(*2) H. DE PAGE, o.c., I, 242, nr. 164.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)