Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 82
of het gezinsleven te bevorderen of ze te vergemakkelijken, of met het doel huwelijken
te voorkomen die door een bepaalde zedenleer of religieuze doctrine veroordeeld
worden, doet weinig terzake. De clausule is altijd nietig’. (*1) Deze rechtspraak is
thans zo evident dat ze bijna voorbijgestreefd is. Naast het huwelijk – dat overigens
opengesteld wordt voor partners van eenzelfde geslacht – is er immers de wettelijke
of feitelijke samenwoning, en men neemt aan dat de vrijheid om de samenlevingsvorm
te kiezen niet door enige voorwaarde mag worden beperkt.
120 Wanneer ze een aansporing vormen de vrijheid van godsdienst of van mening
aan banden te leggen, zijn voorwaarden in verband met de keuze van een bepaalde
godsdienstige, filosofische of politieke overtuiging uiteraard uit den boze. (*2)
121 Ook de voorwaarden die ertoe strekken de keuze van woonplaats te beperken,
zijn, in beginsel, ongeoorloofd. Aldus oordeelde het Hof van Beroep te Antwerpen
(*3) dat de ouders die aan hun zoon een perceel grond, palende aan de ouderlijke
woning, schonken onder de voorwaarde dat het perceel niet zou worden vervreemd
gedurende het leven van de schenkers of van de langstlevende onder hen, daarbij geen
rechtmatig belang hadden, ook al wensten zij aldus ongetwijfeld te bewerkstelligen
dat de begiftigde naast hen zou blijven wonen.
– Voorwaarden in verband met de goederen
VERBINTENISSENRECHT
122 De voorwaarde om de geschonken of gelegateerde goederen niet te vervreemden
is ongetwijfeld ongeoorloofd, wanneer zij alle geschonken goederen tot voorwerp
heeft en onbeperkt is in de tijd. (*4) Onvervreemdbare onroerende goederen kunnen
immers de feodaliteit herstellen, terwijl de nieuwe orde, ingesteld door de Franse revolutie,
de beschikkingsvrijheid onderstelt en ernaar streeft dat de goederen in die
handen komen, die het meest geschikt zijn om ze te valoriseren ten bate van allen. (*5)
Een tijdelijk (eventueel zo lang als de schenker leeft (*6)) vervreemdingsverbod,
resp. een voorwaarde om iets niet te vervreemden, is echter geoorloofd, wanneer het
geïnspireerd is door wettige motieven. Volgens artikel 900-1 van de Franse Code civil
zijn bedingen van onvervreemdbaarheid geldig, als ze beperkt zijn in de tijd, en een
ernstig en wettig belang dienen. (*7) Als wettig belang kunnen doorgaan het belang
(*1) Concl. voor Cass. 12 januari 1977, Arr. Cass. 1977, 530 (535); vgl. Cass. 8 december 1976, Arr. Cass. 1977, 399,
Pas. 1977, I, 394; Cass. 25 juni 1979, Arr. Cass. 1978-79, 1276.
Zie echter: Cass. 2 mei 1968, Arr. Cass. 1968, 834, met concl. Adv. Gen. F. DUMON.
(*2) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 335; F. LAURENT, Principes de droit civil, XI, nrs. 503-505.
(*3) Antwerpen 26 maart 1984, R.W. 1985-86, 1769, met noot M.P.C., Rec. gén. enr. not. 1986, 178; het betrof echter een
obiter dictum.
(*4) Rb. Leuven 4 december 1987, Pas. 1988, III, 21; Rb. Brussel 13 juni 1997, Rev. not. b. 1998, 67.
(*5) A. KLUYSKENS o.c., 39, nr. 15; H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 340; L. RAUCENT, Les libéralités, o.c., 117; Gent
22 mei 1987, Pas. 1987, II, 174.
(*6) Rb. Antwerpen 25 februari 1988, Rec. gén. enr. not. 1989, 408.
(*7) Vgl. R. DILLEMANS, e.a., ‘Overzicht van rechtspraak. Schenkingen en Testamenten’, T.P.R. 1985, 554, nr. 14.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers