Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 13
17 De voor de geldigheid van een overeenkomst vereiste constitutieve elementen
worden door de wet op imperatieve wijze geregeld. (*1) Voorts regelt de wet de rechten
en plichten die uit een overeenkomst van een bepaald type voortvloeien. De wet
geeft een definitie van de verschillende benoemde (*2) overeenkomsten die men kan
sluiten. Als de ene partij zich ertoe verbindt de eigendom van een bepaald goed over
te dragen, en haar wederpartij daarvoor een prijs moet betalen, noemt het Burgerlijk
Wetboek deze overeenkomst een ‘koop’ (art. 1582 B.W.). Zoals gezegd, kunnen de
partijen ook een kosteloze eigendomsoverdracht bewerkstelligen, maar de wet noemt
een zodanige overeenkomst een ‘schenking’.
Belangrijk is dat de constitutieve of essentiële elementen van een rechtshandeling
van een bepaald type gelden voor alle concrete voorbeelden van de rechtshandeling
in kwestie. Er bestaat geen enkel contract zonder de door artikel 1108 B.W. vereiste
constitutieve elementen. En er is, per definitie, geen koop-verkoopovereenkomst,
waarbij de koper van de plicht wordt vrijgesteld om de koopsom te betalen.
De voorwaarde daarentegen verschilt, in tegenstelling tot de constitutieve en per
definitie noodzakelijke elementen, van geval tot geval. De verkoop van A aan B kan
onderworpen zijn aan de opschortende voorwaarde dat B tot rechter wordt benoemd
te Brussel, die van C aan D aan de opschortende voorwaarde dat D tegen schappelijke
voorwaarden een lening verkrijgt, die van E aan F aan de voorwaarde dat F uit
de echt zal scheiden, enz.
18 Wanneer de constitutieve én per definitie noodzakelijke elementen voor een bepaald
contract verenigd zijn, heeft dit contract in beginsel onmiddellijke werking. Het
contract is dan immers volmaakt; al zijn constitutieve elementen zijn, bij onderstelling,
aanwezig. De contractpartijen – om ons te beperken tot de meest voorkomende
rechtshandeling – kunnen echter de werking van de contractuele rechten en plichten
van een toekomstige en onzekere gebeurtenis (zie daarover A.) doen afhangen.
De voorwaarde kan echter duidelijk zelf niet bestaan in een constitutief element
van het contract (of van de rechtshandeling): als niet alle constitutieve elementen aanwezig
zijn, bestaat het contract immers nog niet, zodat er niet eens gesproken kan
worden van de werking van de eruit voortvloeiende rechten en plichten. ‘La condition
est une modalité de l’obligation, donc un élément accessoire à celle-ci, et on ne saurait
considérer comme une condition, au sens strict du terme, un élément essentiel de
l’obligation, comme le consentement des parties au contrat, qui lui donne naissance,
(*1) ‘Il y a des exigences minimum que des conditions de technique juridique imposent. La loi requiert la présence de
certains éléments composants qui ne sont pas à la discrétion des parties’ (Y. HANNEQUART, ‘La condition’, in Nov.,
Droit civil, IV-2, Brussel, 1958, 347, nr. 6). O. MILHAC (La notion de condition dans les contrats à titre onéreux, (B.D.P.,
286) Parijs, 2001) beoogt daarentegen dat zowel de partijen als de wetgever de geldigheidsvereisten van rechtshandelingen
kunnen uitbreiden of beperken. Dit wordt door de auteur geïllustreerd door een hele reeks voorbeelden en interessante
analyses. Hij slaagt er m.i. echter onvoldoende in tot een bevredigende synthese te komen, en bovendien kunnen zijn
resultaten zeker niet zonder meer worden getransponeerd naar het Belgische recht.
(*2) Voor onbenoemde contracten wordt de definitie gegeven door de rechtsleer en/of door de rechtspraak.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)