Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 72
VERBINTENISSENRECHT
kenschap. Volledig geoorloofd daarentegen is mijn belofte u iets te geven, als ik mezelf
bedrink; die belofte heeft immers tot bedoeling me van dronkenschap af te houden.
De belofte om iemands salaris te verhogen of hem te bevorderen zodat hij meer
gaat verdienen, op voorwaarde dat hij tot een bepaalde politieke of ideologische groepering
toetreedt, is in de regel ongeoorloofd. De Grondwet vrijwaart immers eenieders
vrijheid van mening. Als ik echter aan iemand iets beloof, op voorwaarde dat hij zich
uit een bepaalde geloofsgemeenschap of sekte terugtrekt, teneinde hem aldus te vrijwaren
tegen de economische nadelen die een dergelijke principieel genomen stap kan
meebrengen, is deze voorwaarde volkomen rechtsgeldig.
In het eerste voorbeeld – de politieke benoemingen en bevorderingen – is het de
bedoeling het gedrag en de (schijnbare) opvatting van de schuldeiser te beïnvloeden.
In het tweede voorbeeld – het zich terugtrekken uit een bepaalde geloofsgemeenschap
– strekt de belofte er niet toe de gedraging of de mening van de schuldeiser te beïnvloeden;
ze vrijwaart hem enkel tegen de represailles (broodroof), die de sekteleden
tegen hem zouden kunnen uitoefenen, en stelt hem dus in staat, in volle vrijheid en
zonder represailles te moeten vrezen, een beslissing te nemen.
102 Voor negatieve voorwaarden – mits u zich onthoudt van een bepaalde handeling
– gelden dezelfde beginselen. (*1) Als A voor zichzelf van B 1000 bedingt, voorzover
hij (A) er zich van onthoudt B’s dochter te verkrachten, perst A in feite B af:
dreiging met een misdrijf loont dan, wat maatschappelijk volledig onacceptabel is.
Als A echter de van kwaad naar erger evoluerende B een uitkering tot onderhoud
belooft, indien hij gedurende twee jaar geen enkel misdrijf pleegt, zal niemand in die
voorwaarde graten zien. Het is thans immers A’s bedoeling om B naar het pad der
deugdzaamheid terug te voeren.
103 Er dient echter te worden opgemerkt dat bij een voorwaarde een bepaalde fundamentele
vrijheid niet (of enkel in een door de belover gewenste zin) uit te oefenen,
de voorwaarde slechts ongeoorloofd is, als vaststaat dat de belover de keuzevrijheid
van de begunstigde in een bepaalde zin wilde beïnvloeden. Irrelevant is het feit dat de
begiftigde zich niettemin, tegen de bedoeling van de belover in, door de voorwaarde
in de uitoefening van zijn fundamenteel recht of vrijheid gehinderd voelde. (*2)
In de zgn. objectieve benadering gaat men er daarentegen van uit dat alle voorwaarden,
van aard om druk uit te oefenen op de begiftigde, ongeoorloofd zijn, ongeacht
of de belover daadwerkelijk druk wilde uitoefenen. Deze benadering biedt een
(*1) ASSER-HARTKAMP, o.c., IV-1, nr. 165.
(*2) R. DILLEMANS, M. PUELINCKX-COENE en W. PINTENS, ‘Overzicht van rechtspraak. Schenkingen en Testamenten’,
T.P.R. 1985, 554-555, nr. 15.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers