Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 19
De wanprestatie brengt dus niet (in tegenstelling tot een eigenlijke ontbindende
voorwaarde) automatisch de ontbinding van de overeenkomst mee. Het uitdrukkelijk
ontbindend beding heeft slechts uitwerking, indien de schuldeiser door een wilsuiting
duidelijk maakt dat hij er zich wil op beroepen. Anders zou de foutief handelende
wederpartij door haar eigen wanprestatie de overeenkomst zeer eenvoudig kunnen
beëindigen. (*1)
In dit verband moge het niet ongebruikelijke beding worden vermeld, volgens welk
de overeenkomst van rechtswege zal worden ontbonden bij faillissement van de wederpartij.
Dit beding wordt door de enen als een uitdrukkelijk ontbindend beding beschouwd
(*2), omdat het de eigenaar wil beschermen tegen de ongemakken van een
gerechtelijke ontbindingsprocedure, en ingegeven is door de vrees van niet-nakoming.
Anderen (*3) beschouwen het beding in kwestie als een ontbindende voorwaarde. De
keuze voor deze of gene kwalificatie blijft niet zonder rechtsgevolgen. De schuldeiser
die de ontbinding inroept krachtens een ontbindend beding, loopt het gevaar geconfronteerd
te worden met de paritas creditorum-regel. De vervulling van de ontbindende
voorwaarde na het ontstaan van de samenloop staat de schuldeiser echter wel
toe om aan deze samenloop te ontsnappen wegens de retroactieve werking van de
vervulde ontbindende voorwaarde. Zoals steeds, moet de bedoeling van de partijen te
dezen determinerend zijn, al lijkt de voorkeur in beginsel te moeten uitgaan naar de
kwalificatie als ontbindende voorwaarde.
24 Het zo-even betoogde mag echter niet doen vergeten dat de vraag of het plaatsgrijpen
van een toekomstige en onzekere gebeurtenis door de partijen als ‘voorwaarde’
dan wel als het voorwerp van een plicht werd opgevat, soms moeilijk te beantwoorden
valt. Men onderstelt b.v. een overeenkomst waarbij de stichter-hoofdaandeelhouder
van een vennootschap zijn aandelen aan een derde cedeert, op voorwaarde
dat hij tot bestuurder van de vennootschap wordt benoemd of dat zijn mandaat
als bestuurder nog gedurende een zekere tijd zal worden gehandhaafd. Hoewel het
meer in de rede ligt om hierin een echte verbintenis van de cessionaris te zien, zijn er
zeker omstandigheden denkbaar waarin deze laatste terzake geen enkele verplichting
op zich heeft genomen. In dit geval maakten de partijen de overdracht werkelijk, volledig
vrijblijvend, afhankelijk van de voorwaarde dat de bestuursorganen van de vennootschap
het bestuursmandaat van de cedent zouden handhaven. Als deze organen
(*1) W. RAUWS, o.c., 508, en de aldaar geciteerde verwijzingen; S. STIJNS, o.c., 456, nr. 329, en de aldaar geciteerde
verwijzingen. De ontbinding van een verkoop krachtens een uitdrukkelijk ontbindend beding of de laattijdig (meer dan
één jaar na datum) ingestelde ontbinding krachtens een stilzwijgend ontbindend beding (evenmin als de vordering tot nietigheid)
geeft geen aanleiding tot teruggave van de verschuldigde registratierechten, wat de partijen vaak over het hoofd
zien (art. 209 W. Reg.; L. COLLON, noot onder Rb. Charleroi 20 juni 2001, Rev. not. b. 2003, 174, nr. 37).
(*2) A. CLOQUET, Les concordats et la faillite, inNov., Droit comm., IV, Brussel, 1985, nr. 1463; M.-Cl. ERNOTTE,
‘Nature de la clause résolutoire expresse en cas de faillite – condition résolutoire ou pacte commissoire exprès’, in Ann. dr.
Liège, 1988, 176-178 en 180-182.
(*3) A. VERBEKE en I. VERVOORT, ‘Contracten onder voorwaarde’, in B. TILLEMAN en A. VERBEKE (eds.), Knelpunten
Kanscontracten, Schoten, 2004, 166 e.v., nrs. 15-18; Luik 24 september 1986, Ann. dr. Liège, 1988, 168; Kh. Charleroi
19 maart 1996, Rev. not. b. 1996, 279.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)