Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 149
d’éventualité heureuse, la libre jouissance de la chose ou du droit, et diminuer en conséquence,
dans cette même mesure, le droit dont l’exercice est laissé au débiteur’. (*1)
230 Men zou er ook kunnen aan denken elk vraagstuk op zijn eigen merites te beoordelen
en zich af te vragen of het, voor het vraagstuk in kwestie, wenselijk is de
voorwaarde te laten terugwerken.
Zo kan men zich afvragen wie het slachtoffer van de instorting van een gebouw
moet aanspreken op basis van artikel 1386 B.W. (*2) Enerzijds wordt geleerd dat de
aansprakelijkheid van artikel 1386 B.W. op de eigenaar rust, ook al heeft hij noch de
bewaring noch het bezit van het gebouw en al heeft hij dit verhuurd of in erfpacht
gegeven. Dat een derde het vruchtgebruik van het gebouw heeft, staat de aansprakelijkheid
van de blote eigenaar niet in de weg. (*3) Maar wanneer een huurder anderzijds,
tijdens de duur van de huurovereenkomst, gebouwen opricht op de grond die
hij huurt, wordt de verhuurder weliswaar door natrekking eigenaar van deze gebouwen.
Maar de natrekking doet zich pas bij het einde van het huurcontract voor. (*4)
Als het door de huurder opgerichte gebouw derhalve instort vóór het einde van het
huurcontract, moet het slachtoffer zich wenden tot de huurder. (*5) In de eerste reeks
beschouwingen zou men een argument kunnen vinden om de definitieve eigenaar
aansprakelijk te stellen. De regeling inzake de huurder die, tijdens de duur van de
huur, eigenaar is van het gebouw, zou er daarentegen voor kunnen pleiten om de
voorlopige eigenaar als aansprakelijk te beschouwen.
De meerderheid van de doctrine blijkt de definitieve eigenaar aansprakelijk te stellen
en roept daartoe de terugwerkende kracht van de voorwaarde in. (*6)
Is het echter wel raadzaam om de retroactiviteit van de vervulde voorwaarde te
hanteren als een ‘blind hakmes’ dat het eigendomsrecht van de definitieve eigenaar
automatisch en in alle omstandigheden doet aanvangen vanaf de dag van de voorwaardelijke
rechtshandeling? Men zou immers evengoed kunnen volhouden dat artikel
1386 B.W., voor de bepaling van de aansprakelijke eigenaar, een uitzondering
vormt op de regel van de retroactiviteit. De waarheid is dat de terugwerkende kracht
van de voorwaarde helemaal niet dient om bij de instorting van een gebouw het
(*1) H. DE PAGE, o.c., I, 252, nr. 168, 2°.
(*2) Zie daarover H. DE PAGE, o.c., II, uitg. 1964, nr. 998,3°; R.O. DALCQ, Traité de la responsabilité civile, I, Brussel,
1967, 722, nr. 2278; H. en L. MAZEAUD en A. TUNC, Traité théorique et pratique de la responsabilité civile, II, 5e
uitg., Parijs, 1958, 27, nr. 1033; L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht,
I, De onrechtmatige daad, Antwerpen-Brussel, 1989, 657, nr. 410.
(*3) R.O. DALCQ, o.c., nrs. 2268-2279; H. VANDENBERGHE e.a., ‘Overzicht van rechtspraak. Onrechtmatige daad’,
T.P.R. 2000, 1784-1786, nr. 93.
(*4) H. DE PAGE, o.c., IV, uitg. 1972, nr. 689; zie hoger, nr. 32, noot 2.
(*5) Vgl. Cass. 16 juni 1995, Arr. Cass. 1995, 621, met concl. Adv. Gen. BRESSELEERS, R.W. 1996-97, 1428.
(*6) Zie de in noot 2 geciteerde doctrine. DALCQ, l. c. leert dat de voorlopige eigenaar door het slachtoffer aansprakelijk
kan worden gesteld, maar dat die desgevallend nadien een verhaal kan uitoefenen tegen de definitieve eigenaar, als blijkt
dat de voorwaarde zich heeft voorgedaan. H. DE PAGE, (o.c. II, uitg. 1962, 1034, nr. 999) merkt echter op: ‘Cette solution
est logique dans le système de la rétroactivité de la condition; c’est ce système lui-même qui, peut-être, est excessif’.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)