Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 99
toesteken, of, beter gezegd, komt dwarsbomen, zodat de als voorwaarde gestelde toekomstige
en onzekere gebeurtenis zich inderdaad niet voordoet, speelt zij vals en laat
ze de zaken niet op hun beloop. Het is tegen zulke valsspelers dat artikel 1178 B.W.
optreedt.
Meteen is ook duidelijk dat artikel 1178 B.W. slechts een uitvloeisel is van de plicht
om de gesloten overeenkomsten te goeder trouw uit te voeren. Door het inlassen van
de voorwaarde hebben de partijen hun lot toevertrouwd aan het toeval en aan het normaal
verloop der gebeurtenissen. Het is dan ook slechts redelijk en correct als ze die
normale loop der dingen eerbiedigen, en de dingen niet naar hun hand zetten.
In die zin vult artikel 1178 B.W. artikel 1174 B.W. aan. Dit laatste artikel 1174
vermijdt dat de schuldeiser volledig aan de willekeur van de schuldenaar zou overgeleverd
zijn. Artikel 1178 B.W. verzekert van zijn kant dat de rechten en de plichten
van de partijen werkelijk van het toeval afhangen en niet van kunstmatig door de
schuldenaar opgezette situaties, waarin de voorwaarde die normalerwijze zou intreden,
juist uitblijft door het toedoen van de voorwaardelijk verbondene. ‘Le contrôle
de l’exécution de la condition (art. 1178) prend ainsi le relais de celui de sa licéité
originaire (art. 1174): plutôt que d’annuler l’obligation sous condition potestative, les
tribunaux préfèrent souvent contrôler le comportement du débiteur dans la mise en
oeuvre de cette condition. Un mouvement général pousse à délaisser la nullité, au
profit de la responsabilité dans l’exécution’. (*1) Wellicht kan deze evolutie inderdaad
hierdoor worden verklaard dat toepassing van artikel 1178 B.W. tot de nakoming van
de verbintenis leidt, terwijl artikel 1174 B.W. daarentegen tot haar nietigheid leidt.
146 Een overheidsbedrijf schakelt b.v. een headhuntersbureau in omdat het dringend
behoefte heeft aan gekwalificeerde juristen. Er wordt afgesproken dat het bureau aanspraak
kan maken op een vergoeding of commissie, wanneer een gerekruteerde kandidaat
met succes een stage in de onderneming doorloopt. Het headhuntersbureau stelt
ene X voor, maar die krijgt niet eens de kans om haar deskundigheid te bewijzen,
omdat ze zelfs niet tot de stage wordt toegelaten. De onderneming, schuldenaar van
de rekruteringscommissie, heeft zelf de vervulling van de voorwaarde verhinderd.
Deze voorwaarde wordt derhalve geacht te zijn vervuld. (*2)
(*1) Ph. MALAURIE en L. AYNÈS, Cours de droit civil, VI,Les obligations, vol. 3, Le régime général, Parijs, 2001,
135, nr. 188.
(*2) Voorbeeld, geïnspireerd door Versailles 3 maart 1988, J.C.P. 1988, II, 21132, met noot ESTOUP; vgl. Brussel 12 juli
1905, Pas. 1906, II, 76.
Zie ook Rb. Charleroi 24 september 1958, J.T. 1959, 170: A verkoopt aan B een pikdorsmachine voor 100.000 BEF,
waarvan 75.000 onmiddellijk wordt betaald en het saldo of 25.000 BEF, betaalbaar werd gesteld bij de doorverkoop van
de machine. Na verloop van vijf jaar heeft B de machine echter nog steeds niet doorverkocht. De rechtbank veroordeelt
hem niettemin tot betaling van het saldo. In werkelijkheid kwalificeert de rechtbank de voorwaarde als een onbepaalde
tijdsbepaling, die de schuldenaar, B, binnen een redelijke termijn moest doen plaatsvinden.
Vele Belgische auteurs citeren in dit verband ook Cass. 5 mei 1955, Pas. 1955, I, 967. In het derde cassatiemiddel wordt
deze stelling weliswaar geformuleerd, maar het Hof verwerpt het middel omdat het nieuw en derhalve onontvankelijk is
en kiest dus geen standpunt over de juridische waarde van de stelling. Wel wordt de regel van art. 1178 B.W. uitdrukkelijk
bevestigd in Cass. 18 mei 1998, Arr. Cass. 1998, 574.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)