Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 86
VERBINTENISSENRECHT
maakten van voornoemde ontbindende voorwaarde, maar verzuimden diezelfde voorwaarde
te hernemen in verband met de contractuele erfstelling. Men mag geredelijk
aannemen dat ook deze laatste slechts voorwaardelijk werd toegestaan. Door de contractuele
erfstelling wordt aan de langstlevende immers doorgaans de hele nalatenschap
van de eerststervende toebedeeld, terwijl het eigenlijk huwelijksvoordeel ten
hoogste het aandeel van de eerststervende in het gemeenschappelijk vermogen tot
voorwerp kan hebben. Anders zou men tot het paradoxaal resultaat komen dat de
voorwaardelijke toekenning van het kleinste aandeel (het huwelijksvoordeel) volledig
wordt geneutraliseerd door de onvoorwaardelijke toekenning van het grootste aandeel:
wat de overlevende echtgenoot niet verkrijgt naar aanleiding van de vereffening van
het gemeenschappelijk vermogen, zou hij verkrijgen krachtens de te zijnen voordele
bedongen contractuele erfstelling (indien hij geen ‘schuld’ heeft aan de echtscheiding).
(*1)
127 Deze impliciete voorwaarde wordt echter moeilijk verdedigbaar, wanneer zowel
de huwelijksvoordelen als de contractuele erfstelling onvoorwaardelijk worden
toegekend, of wanneer enkel een contractuele erfstelling wordt toegestaan. Toch zijn
de rechters ook dan geneigd om de contractuele erfstelling afhankelijk te maken van
de voorwaarde dat het huwelijk door de dood wordt ontbonden. (*2) Men gaat ervan
uit dat deze gift ingegeven is door de affectio maritalis en dat de begiftigde echtgenoot
zijn recht normalerwijze en behoudens tegenindicaties, slechts mag uitoefenen
voorzover het huwelijk door de dood wordt ontbonden.
Tegen het aldus aannemen van een impliciete voorwaarde bestaan geen bezwaren,
mits met gerechtelijke zekerheid vaststaat dat ze strookt met de gemeenschappelijke
bedoeling van de echtgenoten. Die kan o.m. worden afgeleid uit de gebruikte terminologie,
waarin de partijen de begiftigde beschrijven als ‘echtgenoot’ of waardoor de
gift geschiedt ‘met het oog op het huwelijk’. (*3)
Wanneer de contractuele erfstelling daarentegen een soort tegenwicht vormt voor
het gekozen huwelijksvermogensstelsel – zo kan een stelsel van scheiding van goederen
dat de overlevende echtgenoot uitsluit van de aanwinsten van de andere, worden
‘gecompenseerd’ door een contractuele erfstelling – kan men zich voorstellen dat
de echtgenoten deze laatste niet afhankelijk wilden maken van het feit dat de langstlevende
van hen noch van tafel en bed noch uit de echt gescheiden is. (*4)
(*1) Gent 13 mei 1954, R.C.J.B. 1956, 99, met noot R. SPILMAN, ‘Effets du divorce sur les avantages matrimoniaux et
les institutions contractuelles stipulées entre futurs époux, pour le seul cas de dissolution du mariage par dédès’; Brussel
30 juni 1971, Rev. not. b. 1972, 197; Brussel 8 october 1980, Rev. not. b. 1981, 43; anders: Brussel 25 april 1972, R.W.
1973-74, 379, Rev. not. b. 1976, 254, Rec. gén. enr. not. 1974, 308; vgl. H.R. 31 januari 1997, N.J. 1998, nr. 327.
(*2) Gent 10 april 1986, Rec. gén. enr. not. 1988, 208.
(*3) Zie o.m. Rb. Dendermonde 4 april 1968, R.W. 1969-70, 85; Rb. Brussel 17 februari 1972, Rev. not. b. 1972, 199;
Bergen 28 februari 1977, Rev. not. b. 1977, 423.
(*4) Voor meer details, zie o.m. M. VAN QUICKENBORNE, Contractuele erfstelling, Gent, 1991, nr. 612; R. DILLE-
MANS, M. PUELINCKX-COENE en W. PINTENS, ‘Overzicht van rechtspraak. Schenkingen en Testamenten’, T.P.R.
1985, 572; M. PUELINCKX-COENE, ‘Overzicht van rechtspraak. Giften’, T.P.R. 1994, 1842, nr. 451.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers