Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 31
levensvatbaar geboren wordt (art. 906 B.W.). De levensvatbaarheid van de begiftigde
is geen voorwaarde, maar is een constitutief element voor de geldigheid van de
gift (*1).
En volgens artikel 1039 B.W. vervalt iedere uiterste wilsbeschikking, indien de legataris
de testator niet overleeft. De werking van elk legaat is derhalve mede afhankelijk
van het vooroverlijden van de testator. Sommigen leiden daaruit af dat het
overleven van de legataris geen voorwaarde is en dat het hem toegekende testamentair
recht slechts eventueel is. (*2)
Voor deze kwalificatie pleit wel dat artikel 1039 B.W. voor alle legatarissen geldt,
en derhalve blijkbaar een specifiek effectiviteitsvereiste van het legaat als zodanig
bevat: een legaat wordt toegekend uit aanzien des persoons, en plaatsvervulling wordt
niet aangenomen bij testamentaire erfopvolging. Men zegt dat het legaat vervalt door
het vooroverlijden van de legataris, d.w.z. dat alle vereisten voor de geldigheid van
het legaat vervuld zijn op het ogenblik van het opmaken van het testament, maar dat
het geen gevolgen kan hebben, of ophoudt gevolgen te hebben wegens een later feit,
onafhankelijk van de wil van de testator. Het overleven van de legataris is dus niet
nodig voor de rechtsgeldigheid van het legaat, maar wel voor zijn werking. (*3)
Bovendien heeft een testament, uiteraard, slechts uitwerking na de dood van de
testator; een testament is een akte waarbij de erflater, voor de tijd dat hij niet meer in
leven zal zijn, over zijn goederen beschikt (art. 895 B.W.). Als de begunstigde vóór
de testator overlijdt, kan zijn recht normalerwijze niet ontstaan. Het testament schept
uit zichzelf rechtsgevolgen op termijn (het overlijden van de testator), en onder de
voorwaarde dat de testator geen nieuw testament maakt. Maar als een herroepend testament
uitblijft en de erflater vóór de legataris overlijdt, heeft het testament zijn effect.
(*4)
Toch is artikel 1039 B.W. gebaseerd op de vermoede wil van de testator; die kan er
dan ook expliciet of impliciet van afwijken. Men zou hierin een argument kunnen
vinden voor de voorwaardelijkheid van het overleven van de legataris. Omdat de
testator zijn testament aldus kan modaliseren dat het legaat, bij vooroverlijden van de
legataris, op diens erfgenamen overgaat, is diens overleven niet vereist voor de werking
van het testament.
(*1) Vgl. concl. HAYOIT DE TERMICOURT voor Cass. 9 mei 1946, Pas. 1946, I, 182 (184, kol. 1): ‘Ce n’est pas là une
condition suspensive de cette capacité, c’est un élément constitutif de cette capacité, mais dont l’existence ne pourra être
établie qu’ultérieurement, au jour de la naissance’.
Men weet overigens dat het B.W. zelf op deze regel een uitzondering maakt inzake toegelaten erfstellingen over de
hand (art. 1048-49) en inzake contractuele erfstellingen (art. 1082 B.W.).
(*2) Jur. civ., art. 1168-1174, nr. 75, en de aldaar gecit. literatuur.
(*3) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 1238; G. MARTY en P. RAYNAUD, Droit civil. Les successions et les libéralités, Parijs,
1983, 469, nr. 615; Rép. Dall., Droit civil, v° Legs, nr. 198.
(*4) Vgl. R. DILLEMANS, Beginselen van Belgisch Privaatrecht, VII, Testamenten, Antwerpen-Amsterdam, 1977, 58,
nr. 24, noot 1. Zie hierover ook P. VOIRIN, ‘Évolution de la cause des libéralités’, in Études de droit civil à la mémoire
de Henri Capitant, Parijs, 1937, 908-909; R. PIRSON, ‘Examen de jurisprudence. Les successions et les libéralités’,
R.C.J.B. 1960, 454.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)