Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 74
VERBINTENISSENRECHT
de rechtsgeldigheid van geldig totstandgekomen rechtshandelingen zal niet meer worden
getornd; maar bij een testament zal het ongeoorloofd karakter van de voorwaarde
bij het overlijden van de testator de doorslag geven.
106 Artikel 900 B.W. dat van toepassing is op voorwaardelijke schenkingen, is ook
van toepassing op schenkingen met last. (*1) Het taalgebruik van het Burgerlijk Wetboek
is op dit punt, zoals eerder (nr. 1) aangestipt, niet erg consequent: in de artikelen
953, 954 en 956 B.W. is sprake van een ‘niet-vervulling van de voorwaarde’, terwijl
in feite ‘lasten’ worden bedoeld. Artikel 900 B.W. heeft het daarentegen enkel over
‘voorwaarden’, terwijl het zowel voorwaarden als lasten viseert.
Conceptueel is het onderscheid tussen een voorwaarde en een last nochtans duidelijk.
Bij een schenking met last wordt, ten nadele van de begiftigde, een prestatie bedongen
(iets geven, doen of niet-doen), die laatstgenoemde moet uitvoeren ten voordele
van de schenker of van een derde. (*2) Het staat de begiftigde niet meer vrij de
‘voorwaarde’ al dan niet in vervulling te doen gaan; hij heeft immers de verbintenis
aangegaan om ze in vervulling te doen gaan. Terwijl een louter potestatieve
voorwaarde van de willekeur van de schuldenaar afhangt, is de begiftigde met last,
juridisch althans, ertoe verplicht de prestatie na te komen.
Net zoals de wetgever, drukken de partijen zich overigens niet altijd met de gewenste
nauwkeurigheid uit. Een voorwaardelijk beding kan in werkelijkheid een last
uitmaken, wanneer de schenker de vervulling van de voorwaarde aan de begiftigde
wil opleggen en laatstgenoemde dit aanvaardt. Men (*3) spreekt in dit verband van
een voorwaarde-last.
Het staat aan de feitenrechter om, op onaantastbare wijze, uit te maken of een bepaald
beding een voorwaarde dan wel een last bevat. Zijn taak is nogal delicaat, omdat
de scheidingslijn tussen een voorwaarde en een last in feite zeer dun kan zijn, en
psychologisch moeilijk te achterhalen. (*4) Bij een voorwaarde wil de beschikker de
begiftigde ertoe bewegen om iets te doen, niet door hem daartoe te verplichten, maar
door hem te belonen wanneer hij de voorwaarde in vervulling doet gaan. Bij een last
daarentegen verplicht de beschikker de begiftigde tot de bedongen prestatie. In het
ene geval behoudt de begiftigde zijn vrijheid, al wordt die op de proef gesteld; in het
tweede geval is de begiftigde rechtens verbonden.
(*1) Cass. 29 maart 1958, Pas. 1958, I, 844, Rev. prat. not. 1958, 205.
(*2) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 395; R. DILLEMANS, Beginselen van Belgisch Privaatrecht, VII, Testamenten, Antwerpen-Amsterdam,
1977, 268-269, nr. 136. J.D.A. DEN TONKELAAR (Opschortende en ontbindende voorwaarde volgens
BW en NBW in Studiepockets Privaatrecht, nr. 31, Zwolle, 1983, 37) verwoordt het onderscheid als volgt: ‘Bij een
making [d.i legaat] of een schenking onder een last bedoelt de handelende persoon degene tot wie hij zich richt een voordeel
te verschaffen onder de verplichting tot een bepaald handelen. Voordeel en verplichting vallen deze persoon terstond
en tegelijk ten deel. Komt hij de verplichting niet na, dan kan het voordeel hem ontnomen worden... Bij een making of een
schenking onder een voorwaarde bedoelt de handelende persoon een voordeel te verschaffen mits een onzekere gebeurtenis
[die ook kan bestaan in een handeling van de begunstigde; toevoeging m.v.q.] zal plaatsvinden.’
(*3) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 399, A.
(*4) G. MARTY en P. RAYNAUD, o.c., 363-364, nr. 476.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers