Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 67
naar erg voordelige hardshipclausule – wordt aan de overeenkomst niet elke betekenis
ontnomen, en wordt de verbintenis van de schuldenaar niet helemaal uitgehold
(*1).
Het thans bedoelde beding kan overigens aan een legitieme behoefte beantwoorden.
Wanneer de vervulling van de voorwaarde lang op zich kan laten wachten, kunnen
de omstandigheden intussen grondig gewijzigd zijn ten nadele van de schuldenaar.
Het kan dan ook onredelijk zijn om hem nog (ten volle) aan zijn oorspronkelijk
aangegane verbintenis te houden. (*2) Voor die eventualiteit wenst de schuldenaar in
alle vrijheid te kunnen beslissen over de handhaving van het contract.
– Het niet-vervullen van de voorwaarde is geen optie
96 Vaak kan het voor de schuldenaar problematisch zijn om de voorwaarde in vervulling
te doen gaan, maar kinderspel om haar te verhinderen. (*3)
Men denke aan het in de praktijk vaak voorkomend geval, waarin A van B een
perceel grond of een huis koopt, onder de opschortende voorwaarde dat hij (A), binnen
een bepaalde termijn, een lening (tegen een vooraf bepaald maximumtarief) zal
verkrijgen. A kan de verhoopte lening om twee redenen niet verkrijgen. Ofwel acht(en)
de door hem aangezochte bank(en) hem onvoldoende solvent. Maar het kan ook
voorvallen dat A het gewoon vertikt om ook maar enige bank- of kredietinstelling te
contacteren, in welk geval hij de verwachte lening zeker niet zal verkrijgen.
Het ligt dan ongetwijfeld in de macht van de schuldenaar om de gebeurtenis waardoor
zijn koopschuld actueel zal worden niet te doen plaatsvinden. Daartoe hoeft hij,
letterlijk, helemaal niets te doen: als hij niets doet, zal de voorwaarde waaronder hij
verbonden is, nooit intreden. Is deze voorwaarde daarom louter potestatief?
Allereerst kan de schuldenaar, door zijn passiviteit, haar realisatie weliswaar beletten,
maar hij kan haar realisatie niet bewerkstelligen. Die hangt immers ook af van de
(*1) Men vergelijke hiermee de voorwaarden die worden gesteld voor de geldigheid van een exoneratiebeding. Zie hiervoor
L. CORNELIS, ‘Les clauses d’exonération de responsabilité couvrant la faute personnelle et leur interprétation’,
R.C.J.B. 1981, 186-219 (206, nr. 12 en 207, nr. 13); R. KRUITHOF e.a., ‘Overzicht van rechtspraak. Verbintenissenrecht’,
T.P.R. 1994, 534-536, nr. 233; M.E. STORME, o.c., 1283, nr. 24.
(*2) Vgl. Cass. 16 november 1989, Arr. Cass. 1989-90, 391, R.C.J.B. 1993, 73 met noot S. NUDELHOLE; Cass. 21 januari
2000, Rec. Cass. 2001, 101, met noot M. VAN QUICKENBORNE. Voor zover men meent dat deze doctrine ook
van toepassing is op overeenkomsten onder bezwarende titel, volgt uit deze cassatierechtspraak dat een dergelijk beding
van rechtswege geacht wordt te zijn bedongen.
(*3) ‘Lorsque la convention met à la charge de l’acquéreur l’obligation de faire les diligences nécessaires à l’obtention du
prêt ou du permis de construire, elle ne lui permet pas d’empêcher, par simple abstention, l’arrivée de l’événement dont
dépend l’efficacité de la vente. Si l’acquéreur n’exécutait pas son engagement, la défaillance de la condition lui serait
imputée à faute, ce qui aurait pour résultat, en vertu de l’article 1178 C. civ., de réputer la condition accomplie’ (G. GOU-
BEAUX, ‘Remarques sur la condition suspensive stipulée dans l’intérêt exclusif de l’une des parties’, Rép. Defrénois 1979,
nr. 31987, 755, nr. 3; vgl. Cass. fr. 15 maart 1974, J.C.P. 1974, II, 17786, met noot G. GOUBEAUX).
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)