Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 70
nis kan onttrekken, zo zij wil’. (*1) In vele gevallen waarin de nietigheid van de verbintenis
onder louter potestatieve voorwaarde wordt ingeroepen, zou men m.i. – benevens
de eerder opgesomde sancties – ook het bedrog van de wederpartij of de eigen
(verhinderende) dwaling kunnen inroepen. Men denke eveneens aan de aansprakelijkheid
van de verwekker van een schijnverbintenis: wie een schijn heeft gecreëerd, moet
dulden dat deze schijn door zijn wederpartij als werkelijkheid wordt beschouwd.
4. Volgens het al dan niet geoorloofde karakter van de voorwaarde
98 De voorwaarde mag niet ongeoorloofd zijn; verbintenissen afhankelijk van een
ongeoorloofde voorwaarde, hebben, in een zo dadelijk uiteen te zetten zin (de art.
1172 en 900 B.W.) geen gevolg. Daarom komt het erop aan de geoorloofde van de
ongeoorloofde voorwaarden te onderscheiden. Vermits de geoorloofde voorwaarde de
regel is en de ongeoorloofde de uitzondering, zal in hetgeen volgt uitsluitend over de
ongeoorloofde voorwaarde worden gehandeld.
a. Omschrijving
VERBINTENISSENRECHT
99 Een voorwaarde is ongeoorloofd, wanneer haar vervulling een situatie in het leven
roept, die door de wet is verboden, of strijdig is met de openbare orde of met de
goede zeden. Wel kunnen de partijen steeds afwijken van een wet van aanvullend
recht. Niet ongeoorloofd is derhalve een voorwaarde, bestaande uit een handeling die
strijdig is met een zodanige wet. Bedoeld wordt enkel de strijdigheid met wetten die
de openbare orde raken of die van dwingend recht zijn. (*2)
Vermits het toeval bezwaarlijk juridisch of moreel kan worden gekwalificeerd, bestaat
een ongeoorloofde voorwaarde uitsluitend in een menselijke handeling, met inbegrip
van een onthouding, een niet-handelen. De voorwaarde kan echter wel bestaan
in het ongeoorloofd feit van een derde. (*3) Ofschoon een verzekeringscontract geen
voorwaardelijk contract is (zie supra, nr. 30), illustreert men het zo-even gezegde
veelal aan de hand van een verzekering tegen de schadelijke gevolgen van een (quasi-)delictuele
fout van een derde.
100 Ongeoorloofde voorwaarden zijn uit den boze, omdat men wil vermijden dat de
schuldeiser een juridisch ongeoorloofde handeling zou verrichten om het voorwaardelijk
toegezegde voordeel te verkrijgen: ik beloof u x euro, op voorwaarde dat u
(*1) R. VANDEPUTTE, De overeenkomst, Brussel, Larcier, 1977, 145; ‘Il est tentant de vouloir, en même temps,
s’engager et rester libre. Lorsque la promesse est réciproque, l’avantage est clair: on peut espérer obtenir le bénéfice de
l’obligation de l’autre, tout en demeurant maître de l’accomplissement de sa propre prestation..... On ne peut pas à la fois
recevoir et rester libre de donner’ (J.L. AUBERT, in Rép. Defrénois 1983, 401, nr. 29; vgl. Brussel 14 februari 1972, J.T.
1972, 574, waar de list (‘le malice’) van de potestatieve schuldenaar overtuigend wordt beschreven.
(*2) ASSER-HARTKAMP, o.c., IV, 2004, 126, nr. 164.
(*3) H. DE PAGE, o.c., I, nr. 156, C; ASSER-HARTHAMP, o.c., nr. 165.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers