Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 76
Mohammedaan A verkoopt b.v. aan B zijn huis voor een bedrag van 100.000, maar
hij is bereid dit bedrag te herleiden tot 60.000, indien B in het huis enkel Allah en
zijn profeet aanroept. De armlastige B hapt toe voor 60.000.
– Inzake schenkingen en testamenten
110 De voor giften door artikel 900 B.W. ingestelde sanctie is erg draconisch: de
schenking blijft geldig, maar de eraan verbonden voorwaarde is nietig. (*1) De
schenker die, bij onderstelling, met zijn gift de begiftigde beoogde te bewegen tot een
bepaalde handeling of onthouding – seksuele onthouding b.v. – moet toezien hoe het
voorwerp van de gift zonder enige voorwaarde in het vermogen van de begiftigde
terechtkomt, terwijl de begiftigde, ongestraft, normaal seksueel actief blijft.
Aan de schenker die zijn gift aldus doet afhangen van een ongeoorloofde
voorwaarde, wordt een soort burgerlijke straf opgelegd. Men kent de politieke oorsprong
van deze draconische sanctie. (*2) De neiging was immers groot om, via allerlei
voorwaarden, de nog prille verworvenheden van de Franse Revolutie op de helling
te zetten en om het Ancien Régime te restaureren. Daarom bepaalde de
revolutionaire wetgever (decreet van 5-12 september 1791) dat alle ongeoorloofde
voorwaarden voor niet-geschreven zouden worden gehouden.
Is de uitzonderingsregel van artikel 900 B.W. thans nog verdedigbaar, nu slechts
een kleine minderheid nog een terugkeer naar het Ancien Régime wenst? DE
PAGE (*3) beantwoordt de gestelde vraag bevestigend. Het ongeoorloofde oogmerk
van de beschikker wordt alvast op een efficiënte manier beteugeld. Men gaat weliswaar
in tegen diens bedoeling; maar dit is verantwoord, want juist die is ongeoorloofd.
Indien men overigens de nietigheid van de gehele gift zou voorschrijven, zou
de nietigheidssanctie wellicht dode letter blijven. Niemand zou de nietigheid vorderen:
bij onderstelling zal de beschikker dit niet doen en zijn erfgenamen zullen voor
deze stap wellicht terugdeinzen, uit eerbied voor de wil van de beschikker. De begiftigde
van zijn kant zal allicht evenmin geneigd zijn de nietigheid te vorderen; anders
zou hij het voordeel van de gift verliezen. Wel zou de rechter de nietigheid die de
openbare orde raakt, ambtshalve moeten uitspreken. Men kan hieraan nog toevoegen
dat de rol van de begiftigde bij een schenking of legaat meestal erg beperkt is en dat
hij dan ook zeer weinig invloed kan uitoefenen op de voorwaarde die de beschikker
wenst op te leggen. Het zou dus vrij onbillijk zijn hem te bestraffen met de nietigheid
van de gift wegens een ongeoorloofde voorwaarde, waarin hij geen inspraak heeft gehad.
(*4)
(*1) Zie b.v. Rb. Leuven 4 december 1987, Pas. 1988, III, 21.
(*2) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 323, A en B.
(*3) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 323, C.
(*4) A. KLUYSKENS, o.c., 24.
VERBINTENISSENRECHT
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers