Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 84
D. DE TOEPASSINGSSFEER VAN DE VOORWAARDE
1. De voorwaarde is gebaseerd op de partijwil
VERBINTENISSENRECHT
124 De voorwaarde is een modaliteit van een recht of van een verbintenis. Dit recht
of deze verbintenis vloeien zelf voort uit een rechtshandeling, voor de geldigheid
waarvan een aantal constitutieve bestanddelen vereist zijn. Wanneer de rechtshandeling
volmaakt is, zullen haar rechtsgevolgen, de rechten en de plichten van de partijen,
normalerwijze intreden. De partijen kunnen de werking (of het blijven voortduren)
van deze rechten en/of verbintenissen echter van een voorwaarde afhankelijk
maken. De voorwaarde is dus steeds op de partijwil gebaseerd, op een contract of een
eenzijdige rechtshandeling, aanbod, testament of... (*1), aldus het postulaat waarvan
de doctrine blijkt uit te gaan. (*2)
Eerder (zie supra, nrs. 40 e.v.) werd weliswaar betoogd dat sommige rechtshandelingen,
ongeacht het feit of de partijen ze al dan niet voorwaardelijk sloten, hun
rechtsgevolgen pas afwerpen (of deze rechtsgevolgen verliezen), mits zekere voor hun
effectiviteit gestelde feiten zich voordoen. Men spreekt in dit verband ook van voorwaarden
uit de aard van de zaak of van wettelijke voorwaarden. (*3) De bieder aan
wie het goed, in het raam van een procedure tot uitvoerend beslag op onroerend goed,
wordt toegewezen, wordt slechts effectief eigenaar van het goed, indien een hoger
(*1) P. VAN OMMESLAGHE, Droit des obligations, Brussel, 1996, vol. 3, 761, 5°; J. ROODHOOFT e.a., Bestendig
Handboek Verbintenissenrecht, Verbintenissen onder voorwaarde (door B. CLAESSENS), Antwerpen, losbl., nr. 2522; Jur.
civ., art. 1168-1174 (door J.J. TAISNE), nr. 66; Ph. MALAURIE en L. AYNÈS, Cours de droit civil, VI.Les obligations,
vol. 3, Le régime général, Parijs, 2001, 125: ‘La condition a généralement une origine volontoire’ (eigen cursivering); G.
MARTY en P. RAYNAUD, Droit civil, II-1, Les obligations, Parijs, 1962, 758, nr. 758: ‘La condition résulte la plupart du
temps et presque toujours de la convention’; M. PLANIOL en G. RIPERT, Traité pratique de droit civil français, VII,
Obligations, 2e uitg, Parijs, 1954, 371, nr. 1024: La dépendance de l’obligation vis-à-vis de l’événement envisagé doit être
l’œuvre de la volonté des parties’.
De thans afgeschafte art. 960 e.v. B.W. (herroeping van een schenking door de geboorte van een kind) vormen een mooi
voorbeeld van een wettelijke ontbindende voorwaarde, ofschoon H. DE PAGE (o.c., VIII, nr.710) leert dat het regime van
deze ontbinding niet volledig gelijk te schakelen is met dit van een conventionele onbindende voorwaarde.
(*2) Dit postulaat wordt door sommigen in twijfel getrokken. Aldus merkt O. MILHAC (La notion de condition dans les
contrats à titre onéreux, Parijs, 2001, 393, nr. 1042) vrij sarcastisch op: ‘’La reconnaissance d’une condition suspensive
d’origine légale fut toujours contestée par une partie de la doctrine. L’affirmation selon laquelle la condition de l’article
1168 ne peut être que d’origine conventionnelle et non légale court comme un long frémissement tout au long de notre
XXe siècle de sorte que cette affirmation désormais profondément ancrée dans les mœurs juridiques est parfois plus psalmodiée
que vérifiée’.
(*3) Volgens een cassatiearrest van 30 april 1990 (Arr. Cass. 1989-90, 1126; vgl. Cass. 11 april 1994, Soc. Kron. 1994,
283) vloeit een verplichting, opgelegd door een bij K.B. algemeen verbindend verklaarde cao, niet voort uit een door de
werkgever aangegane verbintenis, maar uit een regeling die, hoewel zij geen door de overheid uitgevaardigde verordening
is, niettemin ingevolge een overheidshandeling de rechtskracht van een algemene verordening heeft. Via art. 23 van de
cao-Wet integreren dergelijke bepalingen, en dus ook de voorwaardelijke verbintenissen die ze eventueel creëren, zich van
rechtswege in de individuele arbeidsovereenkomsten waarvoor de betrokken cao verbindend is, eventueel met automatische
substitutie en conversie van conflicterende bepalingen in de individuele arbeidsovereenkomst (zie daarover M. DE
VOS, Loon naar Belgisch arbeidsovereenkomstenrecht, Maklu, Antwerpen-Apeldoorn, 2001, 935, nr. 588 en 337, nr. 185).
Het cassatiearrest van 30 april 1990 ligt in het verlengde van het arrest van 14 april 1980 (R.W. 1980-81, 113, met concl.
van Adv. Gen. H. LENAERTS), en bevestigt de reglementaire aard van de normatieve bepalingen van een algemeen verbindend
verklaarde cao.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers