Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 78
VERBINTENISSENRECHT
sing. ‘Dans la théorie de la cause impulsive et déterminante, les art. 1131 et 1133
dominent l’art. 900. Cet article n’est pas applicable, si le vice, plus profond, de la
cause illicite infecte l’acte’. (*1)
Artikel 900 B.W. is dus enkel van toepassing op de voorwaarde in de strikte zin
van het woord, i.e. op de toekomstige en onzekere gebeurtenis – in casu: de gedraging
van de begiftigde –, die in de optiek van de beschikker, slechts een modaliteit,
een accessoir element van de gift uitmaakt. De vervulling van de voorwaarde is voor
hem niet de determinerende beweegreden van de gift en de voorwaarde vormt slechts
een bijkomstig aspect van een rechtshandeling, die ook, zonder de voorwaarde, voor
de beschikker zin en betekenis heeft. De beschikker heeft enkel een regeling getroffen
naar gelang van de verschillende situaties die zich kunnen voordoen. Weliswaar heeft
één van deze situaties zijn voorkeur – b.v. dat de begiftigde niet huwt – maar deze
voorkeur is niet de doorslaggevende reden voor zijn gift. ‘Si la condition ou la charge
avaient, dans l’esprit du disposant, un rôle secondaire, c’est-à-dire si celui-ci avait
préféré la liberalité à la condition, l’article 900 trouvera son application’. (*2) Men
spreekt van een voorwaarde-modaliteit. (*3)
In dit verband kan artikel 4:45 Nederlands N.B.W. nuttig worden vermeld. Volgens
het eerste lid ervan wordt een voorwaarde die in strijd is met de goede zeden, de
openbare orde of een dwingende wetsbepaling, voor niet-geschreven gehouden. De
beschikking waaraan de voorwaarde of de last is toegevoegd, is echter nietig, indien
deze de beslissende beweegreden tot die beschikking is geweest.
113 De bewijslast dat de beweerde voorwaarde in wezen de oorzaak van de gift uitmaakt,
berust evenwel bij diegene die haar nietigheid vordert, de beschikker of zijn
erfgenamen. In beginsel is immers artikel 900 B.W. van toepassing. Omdat hij de nietigheid
vordert van een rechtshandeling die strijdig is met de openbare orde of de
goede zeden, staat het adagium Nemo auditur aan zijn vordering niet in de weg. (*4)
Het staat aan de feitenrechter om, op onaantastbare wijze, uit te maken of de voorwaarde
slechts een loutere modaliteit van de gift uitmaakt dan wel haar doorslagge-
(*1) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 251. Volgens sommige auteurs (J.J. DUPEYROUX, Contribution à la théorie générale
de l’acte à titre gratuit, Parijs, 1955, 198 e.v., hierin bijgetreden door Ph. SIMLER, La nullité partielle des actes juridiques,
Parijs, B.D.P., t. 101, 1969, 332-352) is het echter contradictorisch te gewagen van een beschikking om niet, waaraan
een doorslaggevend motief verbonden is, althans wanneer de begunstigde van de voorwaarde de beschikker zelf is of
een derde. Als de voorwaarde-determinerend motief tot voordeel strekt van de beschikker, heeft men, aldus deze auteurs,
in werkelijkheid te maken met een overeenkomst die deels onder bezwarende titel is. Wanneer de voorwaarde-doorslaggevend
motief niet kan worden uitgevoerd is het, in deze visie, vanzelfsprekend dat ook de schenking vervalt, omdat deze
schenking slechts een vermomde overeenkomst om baat is, en dus eigenlijk onder de toepassing van art. 1172 B.W. valt.
(*2) G. MARTY en P. RAYNAUD, o.c., 367, nr. 478.2.
(*3) M. COENE, ‘Grondrechten en testeervrijheid’, in K. RIMANQUE (ed.), De toepasselijkheid van de grondrechten in
private rechtsverhoudingen, Antwerpen, 1982, 322, nr. 13.
(*4) R. KRUITHOF e.a., ‘Overzicht van rechtspraak. Verbintenissenrecht’, T.P.R. 1994, 424-426, nrs. 162-163; anders:
W. VAN GERVEN en S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven-Leusden, 2001,92-93.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers