Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 57
zien’. (*1) Om het begrip ‘louter potestatieve voorwaarde’ te verduidelijken, kunnen
de volgende indiciën nuttig en vruchtbaar zijn.
– Objectiviteit van de criteria
84 Van belang zijn daarbij de aard van de criteria op basis waarvan de schuldenaar
kan beslissen de voorwaarde al dan niet in vervulling te laten gaan. Berust deze beslissing
op een louter subjectieve appreciatie, dan is de schuldenaar in werkelijkheid
niet verbonden. Berust ze daarentegen op objectieve en verifieerbare elementen, dan
is er een echte verbintenis. (*2) Wanneer de schuldenaar zich verbindt, indien hij zulks
opportuun of redelijk vindt, heeft men met een louter potestatieve voorwaarde te maken.
De voorwaarde zou daarentegen niet louter potestatief zijn, wanneer de schuldenaar
zich verbindt, voorzover dit opportuun en redelijk is. In het eerste geval is het
immers enkel de schuldenaar zelf die beslist of hij verbonden zal zijn; in het tweede
geval is het de rechter. (*3)
Of de criteria op basis waarvan de schuldenaar zijn beslissing neemt, al dan niet
objectief zijn, moet verder worden uitgemaakt op grond van het tijdstip waarop de
overeenkomst wordt gesloten, en dus niet naar gelang van het ogenblik waarop ze
wordt uitgevoerd. ‘C’est au moment où il [le contrat] est conclu qu’il faut se placer
pour en apprécier la validité: la vente est nulle du seul fait que le contrat permet à une
partie de soumettre l’autre à son pouvoir, et pas seulement quand ce pouvoir a été
exercé de façon abusive. Réciproquement, le seul fait que la convention ait été exécutée
au préjudice de l’autre partie, ne signifie pas nécessairement que la détermination
du prix était laissée à l’arbitraire de l’un des contractants’. (*4) In dit laatste geval
zal er wel in voorkomend geval sprake zijn van rechtsmisbruik.
85 De gebondenheid van de kredietverzekeraar die zich het recht voorbehoudt
slechts de wanbetaling te verzekeren van die debiteuren, die hem, de krediet-
(*1) J.D.A. DEN TONKELAAR, Opschortende en ontbindende voorwaarden volgens BW en NBW,in Studiepockets Privaatrecht,
nr. 31), Zwolle, 1983, 54.
(*2) Vgl. Jur. civ., art. 1168-1174, nr. 41; J. GHESTIN, ‘La notion de condition potestative’, in Études dédiées à Alex
Weill, Parijs, 1983, 253-255, nr. 17; Kh. Brussel 8 juni 1966, R.W. 1966-67, 1196; PITLO-CAHEN, o.c., 37.
(*3) AUBRY en RAU, Cours de droit civil français, IV, 6e uitg., door E. BARTIN, Parijs, 1964, § 302, 96-97; ‘Il y a une
obligation valable lorsque je promets de vous donner quelque chose si je le juge raisonnable; car il n’est pas laissé à mon
choix de vous donner ou de ne pas vous donner, puisque je suis obligé au cas où cela soit raisonnable’ (R. POTHIER,
Traité des Obligations, nr. 48; een nogal betwistbaar en te liberaal standpunt).
(*4) J. GHESTIN, Traité de droit civil. Les obligations. Le contrat: formation, Parijs, 1988, 597, nr. 528. Dat de schuldenaar
op het ogenblik van de vervulling van de voorwaarde niet willekeurig handelt, is derhalve onvoldoende. Uit het
voorwaardelijk beding zelf moet – impliciet of expliciet – blijken dat de schuldenaar dit niet mag doen (M. DE VOS,
Loon naar Belgisch arbeidsovereenkomstenrecht, Antwerpen-Apeldoorn, 2001, 929, nr. 581: ‘Enkel wanneer het ontslag
door de werkgever [...] door en in de voorwaarde zelf impliciet of expliciet beperkt blijft tot situaties die de werkgever
niet eenzijdig kan determineren, is het niet de uitsluitende wil van de werkgever die krachtens de verbintenis de verschuldigdheid
van het loon bepaalt [...] Het feit dat de werkgever bij het nemen van de concrete ontslagbeslissingen niet abusief
of willekeurig handelt en zich soms laat leiden door omstandigheden die niet in zijn macht liggen staat los van de voorwaarde
zelf’; Kh. Hasselt 29 maart 1990, De Verz. 1991, 212 (215): impliciet anders: Cass. 25 november 1988, Arr. Cass.
1988-89, 373.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)