Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 51
lekeur niet van de erflater, maar van de schuldenaar van het legaat, namelijk de erfgenaam
of de algemene legataris. (*1)
76 Een schenking onder zuiver potestatieve voorwaarde langs de zijde van de
schuldeiser is echter geldig. Men denke daartoe aan een schenking met last, die op
eerste verzoek van de schenker moet worden nagekomen. De aanvaarding van de
schenking creëert een schuld in de persoon van de begiftigde; maar de nakoming van
die schuld is afhankelijk van de schuldeiser, de schenker, en niet van de schuldenaar,
de begiftigde. Ouders kunnen b.v. bij een schenking aan hun kinderen bedingen dat
hen, op hun eerste verzoek, maandelijks een bepaalde som zal worden uitgekeerd,
voor het geval ze financieel in minder goeden doen zouden verkeren. (*2)
b. De moderne opvatting
77 De klassieke opvatting is erg gekunsteld, en pseudo-wetenschappelijk. Ze geeft
de indruk nogal geleerd te zijn; maar is, bij nader toezien, weinig nuttig. De vele inspanningen
om de verschillende soorten voorwaarden van elkaar te onderscheiden,
lijken op het eerste gezicht vrij inefficiënt, omdat het er, inzake rechtshandelingen onder
bezwarende titel, enkel op aankomt de louter potestatieve voorwaarde te onderscheiden
van alle andere: enkel de opschortende voorwaarde die bovendien louter
potestatief is langs de zijde van de schuldenaar, komt immers voor vernietiging in
aanmerking.
Weliswaar ligt het probleem ingewikkelder bij voorwaardelijke giften; maar ook
daar lijken vele vereenvoudigingen mogelijk, door zich te concentreren op de toevallige
voorwaarde, de enige die inzake gewone schenkingen geoorloofd is. Men kent
daar weliswaar nog een aantal giften die niet versterkt onherroepelijk zijn, zoals de
contractuele erfstellingen tussen aanstaande echtgenoten, maar hierop is dan weer de
gemeenrechtelijke regeling inzake voorwaardelijke rechtshandelingen van toepassing.
Andere giften zijn naar willekeur door de schenker of erflater herroepelijk, zodat de
loutere potestativiteit hun geldigheid niet in de weg staat. De sleutel van de oplossing
lijkt derhalve eerder te liggen in een analyse van de mate van gebondenheid van de
beschikker dan in een pseudo-geleerd betoog over de verschillende vormen van potestativiteit.
(*1) Voor meer details, zie H. DE PAGE, o.c., VIII, 400-404, nrs. 317-321. Vgl. Rb. Oudenaarde 27 mei 1994, R.W.
1994-95, 1232: Het testamentair beding waarbij de enige en algemene legataris gemachtigd wordt om de nalatenschap
onder de familie te verdelen, heeft een louter potestatief karakter. Nochtans is een testament waarbij aan iemand een legaat
wordt verleend onder een eenvoudig potestatieve voorwaarde, niet ongeldig, en is art. 1178 B.W. er niet op van toepassing
(R. DILLEMANS, Testamenten, Antwerpen-Amsterdam, 1977, 271). Maar de geciteerde beschikking die de uitvoering
van het testament geheel aan de willekeur van de algemene legataris overlaat, is geen laatste wilsbeschikking van de testator,
maar hangt enkel af van de wil van de algemene legataris, die er alle belang bij heeft zo weinig mogelijk of, àla
limite, in het geheel niets, over te laten aan de familieleden. Als legaat is deze beschikking nietig, en kan ze hoogstens een
natuurlijke verbintenis doen ontstaan (R. DILLEMANS, ibid.).
(*2) Vgl. M. PUELINCKX-COENE, ‘Schenkingen onder potestatieve voorwaarde’ in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en
H. DERYCKE (eds.), Schenkingen (Handboek Estate Planning 2), Brussel, 2005, 425, nr. 658.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)