Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 94
VERBINTENISSENRECHT
voordoet; de negatieve geldt pas als vervuld, als vaststaat (als men zeker weet) dat ze
zal uitblijven. Dit verschil in epistemisch statuut tussen positieve en negatieve voorwaarde
kan evenwel als volgt worden genuanceerd.
Ook van de positieve voorwaarde moet vaststaan dat ze heeft plaatsgevonden. De
positieve voorwaarde bestaat echter uit een feit of een stand van zaken die zich, op
een bepaald ogenblik en op een bepaalde plaats voordoet. Zodra ik b.v. tot rechter
benoemd ben, is het meestal kinderspel de realiteit van deze benoeming aan te tonen.
De negatieve voorwaarde – het uitblijven van mijn benoeming tot rechter – is echter
vervuld, zolang ik niet tot rechter ben benoemd, en geldt dus op elk ogenblik waarop
deze begeerde benoeming me niet te beurt is gevallen. Het is dus veel eenvoudiger
om vast te stellen dat de negatieve voorwaarde niet is vervuld dan dat ze is vervuld.
Om aan te tonen dat ik niet tot rechter ben benoemd tussen het ogenblik waarop de
overeenkomst werd gesloten – 1 januari 2000 b.v. – en het tijdstip waarop haar gevolgen
worden onderzocht – 31 december 2005 b.v. – volstaat het niet erop te wijzen
dat deze benoeming me niet te beurt is gevallen op 1 april 2001 b.v.; men moet daarentegen
aantonen dat ik op geen enkel ogenblik tussen 1 januari 2000 en 31 december
2005 werd benoemd.
Correlatief is het veel eenvoudiger om aan te tonen dat de positieve voorwaarde
vervuld is dan dat ze niet is vervuld.
Een en ander brengt mee dat de voorwaarde zelfs kan worden vervuld na het overlijden
van de schuldenaar en/of de schuldeiser, behoudens andersluidend beding of
indien uit de strekking van de overeenkomst volgt dat de voorwaarde een persoonlijke
daad van een van de partijen betreft, een schilderij van Roger Raveel b.v. (*1)
Inzake legaten geldt evenwel een andere regeling: het legaat vervalt, indien de benoemde
erfgenaam of legataris de testator of erflater weliswaar overleeft, maar vóór
de vervulling van de voorwaarde overlijdt (art. 1040 B.W.). De wetgever gaat er derhalve
vanuit dat de beschikking enkel ten voordele van de legataris werd gemaakt, en
niet ten voordele van zijn erfgenamen. Bij een gift speelt de identiteit van de begiftigde
in de regel immers een belangrijke rol. De testator kan echter van artikel 1040
B.W. afwijken en een dergelijke afwijking kan ook voortvloeien uit de strekking van
de beschikking. (*2) Voor schenkingen onder de levenden zou de nochtans logische
regeling van artikel 1040 B.W. evenwel niet gelden. (*3)
141 De partijen doen er goed aan om als voorwaarde te stellen dat een bepaalde
gebeurtenis al dan niet zal plaatsvinden binnen een bepaalde termijn. (*4) Na verloop
(*1) ASSER-HARTHAMP, o.c., nr. 170.
(*2) H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, VIII, (in samenwerking met R. DEKKERS), nr. 1247; ASSER-
HARTKAMP, o.c., nr. 170.
(*3) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 271, noot 6.
(*4) H. DE PAGE, o.c., I, uitg. 1962, nr. 163; J. BYTTEBIER, ‘De opschortende voorwaarde in de notariële praktijk’, T.
Not. 1997, 150, nr. 1; J. ROODHOOFT e.a., Bestendig Handboek Verbintenissenrecht, v° Verbintenissen onder voorwaarde
(door B. CLAESSENS), Antwerpen, losbl., III.1-5-III.1-8, nrs. 2513-2515; ASSER-HARTHAMP, o.c., nrs. 170-172; Jur.
civ., art. 1175 à 1180, nrs. 48-53.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers