Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 157
239 In de Frans-Belgische rechtstraditie wordt de beperking van de retroactiviteit
van de vervulde voorwaarde tot de gevolgen van de regel Nemo plus iuris... vaak betwist.
Het adagium Nemo plus iuris... zou de voorwaarde enkel doen terugwerken tot
op de dag waarop ze in vervulling gaat, maar zou de wachtperiode niet dekken. ‘On
peut bien expliquer ainsi [d.w.z. door het adagium Nemo plus iuris...] que les droits
consentis par le vendeur disparaissent à partir du moment où la condition se réalise,
mais on ne peut pas expliquer pourquoi ils sont effacés dans le passé’. (*1)
Het blijkt echter dat de retroactiviteit van de vervulde voorwaarde niet meer gevolgen
heeft dan de toepassing van de regel Resoluto iure dantis resolvitur ius accipientis.
Nemen we allereerst de hypothese waarin de eigenaar onder ontbindende voorwaarde
– de verkoper onder opschortende voorwaarde of de begiftigde onder
ontbindende voorwaarde – tijdens de wachttijd aan derden zakelijke rechten heeft
toegestaan op het voorwaardelijk vervreemde goed. Zoals reeds gezegd, kon hij aan
deze derden slechts een met ontbinding bedreigd recht toestaan. Bij het in vervulling
gaan van de voorwaarde gaat dan ook het recht van de derde teloor.
De aanhangers van de volledige retroactiviteit funderen dit resultaat hierop dat de
verkoper onder opschortende voorwaarde, door het in vervulling gaan van de voorwaarde,
geacht wordt nooit eigenaar te zijn geweest. Maar ook in de optiek van de
loutere toepassing van de regel Resoluto iure dantis..., wordt het recht van de voorwaardelijke
verkoper van meet af, van bij het sluiten van de voorwaardelijke verkoop,
met ontbinding bedreigd. Bovendien moet men nuchter en lakoniek opmerken ‘que,
sans doute, il importe peu, au point de vue de la propriété en soi, de l’abusus, qu’un
individu soit réputé propriétaire jusqu’à tel jour ou qu’il soit réputé ne l’avoir jamais
été, puisque, de toute façon, son absence de droit de disposer de la chose ne se manifeste
qu’à ce jour’. (*2)
De leer van de volledige terugwerking van de vervulde voorwaarde zou echter
eveneens kunnen verklaren waarom de vervreemdingen, tijdens de wachttijd zonder
titel door de definitieve eigenaar (B) toegestaan, met terugwerkende kracht worden
gevalideerd. Maar dit fenomeen kan evengoed worden verklaard in het raam van de
regel Resoluto iure dantis resolvitur ius accipientis. De definitieve eigenaar (vervreemder)
kan de vervreemding in geen geval aanvechten, omdat hij zijn koper moet
vrijwaren en niet kan uitwinnen. Na de vervulling van de voorwaarde heeft de voorlopige
eigenaar, A, als verkoper onder opschortende of als begiftigde onder ontbin-
(*1) PLANIOL en RIPERT, o.c., VII, 389-390, nr. 1037; G. MARTY en P. RAYNAUD, Droit civil, I,Introduction
générale à l’étude du droit, Parijs, 2e uitg., 1972, 297, nr. 164 en II-1, Les Obligations, Parijs, 1962, 768, nr. 759; H.
EYGOUT, o.c., 106-111, nrs. 126-133 en 294-301, nrs. 430-439; J.J. TAISNE, in Jur. civ., art. 1181-1182, fasc. 47, nr.
50,2°.
(*2) H. EYGOUT, o.c., 108, nr. 129, zie trouwens reeds G. BAUDRY-LACANTINERIE, Traité théorique et pratique de
droit civil, XIII, door G. BAUDRY-LACANTINERIE en L. BARDE, Parijs, 1907, 45, nr. 815.
Men herinnere zich voorts dat ondersteld wordt dat de eigenaar onder opschortende voorwaarde zijn titel heeft laten
overschrijven vóór de onvoorwaardelijke vervreemding door A aan C (waardoor een zodanige vervreemding aan C meteen,
in feite, erg onwaarschijnlijk wordt). Ten aanzien van derden is de titel van B dus anterieur aan die van C. Niettemin
is de tijdsspanne tussen de datum waarop B zijn titel liet overschrijven en die waarop A het goed aan C vervreemdde,
juridisch irrelevant en van geen praktische betekenis.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)