Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 49
tigde zijn diensten bij de schenker zou voortzetten en maandelijks een staat van zijn
ontvangsten en uitgaven zou voorleggen’. Volgens het cassatiemiddel hing deze
schenking ten slotte af van de goede wil van de schenker, die, door de intrekking van
de aan de begiftigde verleende volmacht, de schenking op elk ogenblik kon herroepen;
de schenking was derhalve gedaan onder een voorwaarde waarvan de schenker
door zijn enkele wil de verwezenlijking kon beletten. Het Hof antwoordt sober ‘[...]
dat de schenking niet gedaan was onder een louter potestatieve voorwaarde, doch onder
een voorwaarde waarvan de schenker de verwezenlijking niet door zijn enkele wil
kon beletten’. Dit nogal sybillijns klinkende antwoord zou – ten onrechte (*1) – de
indruk kunnen verwekken dat het Hof de traditionele opvatting verwerpt, volgens
welke ook de eenvoudig potestatieve voorwaarde door artikel 944 B.W. wordt
bedoeld.
72 Artikel 944 B.W. is verder evengoed van toepassing op opschortende als op ontbindende
voorwaarden. (*2) Het artikel geldt bovendien zowel voor formele schenkingen,
als bedoeld door artikel 931 B.W., als voor schenkingen die aan de schenkingsformaliteiten
ontsnappen (onrechtstreekse en vermomde schenkingen, schenkingen
van hand tot hand voorzover daarbij enige voorwaarde kan worden bedongen).
73 Wanneer de schenking van een potestatieve voorwaarde afhankelijk is, is de gehele
schenking nietig (art. 944 B.W.). Artikel 944 B.W. wijkt in dit opzicht af van
artikel 900 B.W. (zie daarover verder, nr. 108): het is niet zo dat enkel de potestatieve
voorwaarde voor niet geschreven wordt gehouden. (*3)
(*1) Volgens P. DELNOY (‘Chronique de jurisprudence. Les libéralités’, J.T. 1989, 328, nr. 32) gebeurde de schenking in
werkelijkheid om de begiftigde aan te sporen om zijn diensten verder te blijven zetten. De voorwaarde was dan ook eerder
een last. L. RAUCENT (‘Examen de jurisprudence. Les successions et les libéralités’, R.C.J.B. 1988, 685, nr. 24) en A.
VERBEKE (o.c., nr. 22; vgl. R. DILLEMANS, Testamenten, Antwerpen-Amsterdam, 1977, 270, nr. 138) zijn daarentegen
van mening dat de schenker de schenking inderdaad ongedaan kon maken door de begiftigde te ontslaan, maar volgens
hen hing dit ontslag af van de omstandigheden én van de wil van de schenker.
Zou echter niet kunnen worden opgeworpen dat het Hof van Cassatie zich ertoe beperkte de cassatiegrief te beantwoorden?
In het cassatiemiddel (tweede onderdeel) werd aangevoerd dat ‘het Hof van Beroep van Brussel de schenking ten
onrechte als geldig had beschouwd, terwijl elke schenking waarvan de uitvoering enkel afhangt van de loutere wil van de
schenker nietig is, en dat de kwijtschelding van schuld was gedaan onder een voorwaarde waarvan de schenker door zijn
enkele wil de verwezenlijking kon beletten’. Het Hof antwoordt gewoon dat de schenking in casu was gedaan onder een
voorwaarde waarvan de schenker de verwezenlijking niet door zijn enkele wil kon beletten. Het Hof volgt in deze de
interpretatie van de feitenrechter, die inderdaad enigszins wijst in de richting van een last.
Het lijkt me in elk geval overdreven om aan dit arrest te veel belang te hechten. In het eerste onderdeel werd enkel een
schending van de motiveringsplicht ingeroepen, alsmede de schending van de art. 1319, 1320 en 1322 B.W. Het tweede
onderdeel, waarin de schending van de art. 944 en 894 B.W. werd ingeroepen, werd door het Hof beantwoord met verwijzing
naar het antwoord op het eerste onderdeel. De verhindering van de voorwaarde hing overigens wel af van het
goeddunken van de schenker die de bediende kon ontslaan, maar haar verwezenlijking niet; die onderstelde de medewerking
van de bediende.
(*2) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 315, B.
(*3) H. DE PAGE, o.c., VIII, nr. 555; G. MARTY en P. RAYNAUD, o.c., 396, nr. 506.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)