Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VOORWAARDE – 152
VERBINTENISSENRECHT
tot de voorwaardelijk vervreemde zaak geen daden van beheer verrichten (*1) en dan
moet de definitieve eigenaar, en niet de tussentijdse, het risico van het tenietgaan van
de zaak dragen.
Omdat evenwel vaststaat dat niemand, ook niet het Burgerlijk Wetboek, de zo-even
vermelde rechtsgevolgen wil, moet worden erkend dat ons recht, ondanks de artikelen
1179 en 1183 B.W., de terugwerkende kracht van de vervulde voorwaarde, in de
strikte zin van het woord, niet kent.
234 Men herinnere zich dat voorwaardelijke rechtshandelingen de partijen in staat
stellen om op een intelligente manier met de onzekere toekomst om te gaan (zie supra,
nr. 4). Hernemen we het voorbeeld waarin A, op 2 januari 2005, aan B zijn huis
te Brussel verkoopt, onder de opschortende voorwaarde dat B aldaar vóór 1 mei 2005
tot rechter wordt benoemd. B’s voorwaardelijk recht zou geen enkele waarde hebben
en de voorwaardelijke rechtshandeling geen enkele zin (of althans erg weinig zin),
indien het A vrij stond zijn huis op 1 maart 2005 onvoorwaardelijk te verkopen aan
een derde, C. Het is duidelijk dat de terugwerkende kracht van de vervulde
voorwaarde het voorwaardelijk recht van de voorwaardelijke koper, B, zeer energiek
beschermt. Wegens de terugwerking van de vervulde voorwaarde wordt B immers geacht
vanaf 2 januari 2005 definitief en onvoorwaardelijk eigenaar te zijn geweest. Hij
kan derhalve de verkoop door A aan C betwisten, en die is hem in geen geval tegenwerpelijk.
Analoge overwegingen gelden overigens voor de ontbindende voorwaarde. Om dit
in te zien, volstaat het het voorbeeld in die zin aan te passen dat A, op 2 januari 2005,
aan B zijn huis in Brussel verkoopt onder de ontbindende voorwaarde dat A aldaar,
vóór 1 mei 2005, tot rechter wordt benoemd. Als B het huis tussentijds, op 1 maart
b.v., doorverkoopt aan C, mag A het recht van deze laatste ignoreren, nadat hij op 30
april 2005 tot rechter in Brussel werd benoemd.
‘La rétroactivité protège donc le titulaire du droit définitif contre les actes faits
pendente conditione par le titulaire du droit conditionnel inverse’. (*2) Of nog: ‘Si
mon droit [in ons voorbeeld, dit van B, voorwaardelijke koper] n’est encore
qu’aléatoire, rudimentaire, ‘en germe’, il offre néanmoins un caractère suffisant de
réalité pour empêcher que mon débiteur [A] ne le rende illusoire. Sinon, le droit conditionnel
ne serait d’aucune utilité. Il s’ensuit nécessairement que le caractère
(*1) H. EYGOUT, o.c., 109, nr. 129 erkent dat de keuze tussen de strikte terugwerking van de vervulde voorwaarde en de
werking van de regel Nemo ad alium plus iuris transferre potest quam ipse habet geen belang heeft inzake vervreemdingen.
‘Mais il en va différemment au point de vue de l’usage et de la jouissance de la chose. Dire qu’il n’a pas eu le droit
d’user de la chose, c’est rigoureusement du moins l’obliger à indemniser le contractant de l’usage qu’il en a fait sans droit.
Dire qu’il n’a pas eu le droit de percevoir les fruits de la chose, c’est dire qu’il devra les restituer ou en rendre la valeur.
Telle est la situation de celui, vendeur sous condition suspensive ou acheteur sous condition résolutoire, qui est réputé
n’avoir jamais eu de droit sur la chose à partir du jour du contrat envisagé’ (ibid., 148, nr. 192).
(*2) Ph. MALAURIE en L. AYNèS, Cours de droit civil, VI-3, Les obligations, Le régime général, Parijs, 2001, 134,
nr. 184.
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005) Kluwer uitgevers