Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 75
107 Het onderscheid tussen een eigenlijke voorwaarde en een last (ev. een voorwaarde-last)
blijft nochtans niet zonder rechtsgevolgen. Weliswaar is artikel 900 B.W.
eveneens op de last van toepassing, maar indien de ontbindende voorwaarde in vervulling
gaat, wordt de gift van rechtswege ontbonden (art. 1183 B.W.); wordt de last
daarentegen niet uitgevoerd, dan heeft de ‘herroeping’ niet van rechtswege plaats: de
beschikker (of zijn erfgenamen) moet ze in rechte vorderen (art. 956 B.W.). De rechter
is niet verplicht de herroeping uit te spreken, maar beschikt over een appreciatierecht.
Bovendien kan de begiftigde worden verplicht tot uitvoering. (*1) Artikel 953
B.W. transponeert overigens artikel 1184 B.W. naar het domein van de rechtshandelingen
om niet. (*2)
De kwalificatie als voorwaarde of als last kan soms de geldigheid van de gift beïnvloeden.
Zo is de last, opgelegd aan A, om het hem geschonken goed te bewaren en
om het, na zijn dood, aan een bepaalde derde C over te dragen, een verboden erfstelling
over de hand. Maar het legaat aan C van de goederen waarover de begiftigde
tijdens zijn leven niet zou hebben beschikt, is een geoorloofd voorwaardelijk legaat
(legaat de residuo), namelijk een overlevingswinst, afhankelijk van het vooroverlijden
van en de niet-vervreemding door de eerste begiftigde. (*3)
Omdat de last evenwel hoofdzakelijk, zo niet uitsluitend giften modaliseert, en men
ze bovendien, theoretisch althans, moet onderscheiden van de eigenlijke voorwaarde,
wordt er hier verder niet op ingegaan.
b. Wat is de sanctie bij een ongeoorloofde voorwaarde?
108 Volgens artikel 1172 B.W. is niet alleen de ongeoorloofde voorwaarde nietig,
maar ook de overeenkomst (lees: verbintenis) die ervan afhangt. Artikel 900 B.W. bepaalt
daarentegen, inzake schenkingen en testamenten, dat ongeoorloofde voorwaarden
voor niet-geschreven worden gehouden: enkel de voorwaarde is dus nietig, terwijl
de rechtshandeling zelf haar geldigheid behoudt en haar gevolgen afwerpt. Men
moet derhalve een onderscheid maken tussen rechtshandelingen onder bezwarende titel
en onder kosteloze titel, ofschoon het probleem van de ongeoorloofde voorwaarde
zich hoofdzakelijk voordoet bij rechtshandelingen onder kosteloze titel.
– Inzake rechtshandelingen onder bezwarende titel
109 De verbintenis die afhangt van een ongeoorloofde voorwaarde is nietig. Betreft
het een wederkerig contract, dan zal deze nietigheid de nietigheid van de correlatieve
verbintenis van de wederpartij meebrengen.
(*1) M. PUELINCKX-COENE, ‘Overzicht van rechtspraak. Giften’, T.P.R. 1999, 1051, nr. 439.
(*2) Voor meer details, H. DE PAGE, o.c., VIII, nrs. 628-652; G. MARTY en P. RAYNAUD, ibid.
(*3) Zie daarover H. DE PAGE, o.c., VIII, nrs. 1750-1751, en MARTY en RAYNAUD, ibid.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)