Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 41
waarde – zijn buitenhuis aan zee aan B–deeigenaar onder ontbindende voorwaarde
– verkoopt, onder de ontbindende voorwaarde dat A’s vrouw, tegen de normale verwachtingen
in, nog levend zal worden teruggevonden.
In beide gevallen heeft men te maken met ‘une double investiture impliquant
partage de prérogatives entre le titulaire du droit sous condition suspensive et le titulaire
sous condition résolutoire’. (*1) ‘Lorsqu’un transfert de propriété est affecté
d’une condition, il y a coexistence de deux droits de propriété sur la même chose: un
droit de propriété sous condition suspensive, et un droit de propriété sous condition
résolutoire. Mais cette dualité sera, en définitive, effacée par le jeu de la rétroactivité
de la condition’. (*2)
De opschortende voorwaarde voor de koper – zijn benoeming tot rechter in Brussel
– maakt een einde aan het eigendomsrecht van de verkoper. En als de vrouw van de
verkoper nog levend wordt teruggevonden, komt er een einde aan het eigendomsrecht
van de koper, terwijl dit van de verkoper herleeft. Een voorwaardelijke overdracht
van goederen is derhalve een verrichting ‘à double face’. (*3) In eigendomsoverdragende
overeenkomsten maakt de gebeurtenis die de ontbindende voorwaarde uitmaakt
voor het recht op de zaak van een van de partijen, altijd de opschortende voorwaarde
uit voor het recht op dezelfde zaak van de wederpartij.
Men kan deze manier van voorstellen zelfs uitbreiden tot alle verbintenissen en dus
ook tot verbintenissen om iets te doen of om iets niet te doen, al komt deze manier
van voorstellen als nogal gekunsteld en vrij academisch over. (*4)
Bovendien mag ze, bij verbintenissen tot eigendomsoverdracht, niet leiden tot het
bedrieglijke beeld als zou men te maken hebben met een gesplitste eigendom en twee
spiegelbeeldige eigendomsrechten die elkaar vervolledigen. Door de terugwerkende
kracht van de vervulde voorwaarde wordt de dualiteit immers opgeheven. En bovendien
is er, zolang de voorwaarde hangende is, in werkelijkheid slechts één eigenaar,
(*1) J.J. TAISNE, ‘Obligations conditionnelles. Caractère de la condition’, in Jurisclasseur civil, art. 1168-1174, Parijs,
1995, nr. 89; vgl. G. BAUDRY-LACANTINERIE en L. BARDE, o.c., XIII, nr. 775: ‘Par la force des choses, chacune de
ces deux espèces de conditions implique l’autre. Toute clause contenant une condition suspensive contient virtuellement
une condition résolutoire et vice versa. L’événement qui, par rapport à l’une des parties, constitue une condition suspensive,
joue le rôle de condition résolutoire par rapport à l’autre’.
(*2) H., L. en J. MAZEAUD, Leçons de droit civil, II-2, Biens, 7e uitg., door F. CHABAS, Parijs, 1989, 157, nr. 1395.
(*3) H. DE PAGE, o.c., I, nr. 162, A. Vgl.: ‘L’événement qui, dans un contrat translatif de propriété, forme une condition
résolutoire du droit de l’une des parties sur la chose dont la propriété est transférée, constitue toujours une condition suspensive
du droit sur la même chose’ (BAUDRY-LACANTINERIE en BARDE, o.c., XIII, nr. 879).
(*4) H. DE PAGE, ibid., spreekt van een ‘jonglerie bien inutile’. De bewering dat opschortende en ontbindende voorwaarden
inzake eigendomsoverdrachten samenvallen, betekent enkel ‘que, dans les transferts de droits réels, la condition,
quelle qu’elle soit, ne peut atrribuer le droit à l’une des parties sans en même temps le retirer à l’autre et que, par voie de
conséquence, la partie qui acquiert le droit, le reçoit nécessairement au moment même où l’autre le perd’ (Juriscl. civ., art.
1181-1182, fasc. 47, nr. 3).
Sommige auteurs betogen niettemin dat de creatie van voorwaardelijke zakelijke rechten tot een gesplitst eigendomsrecht
of zelfs tot een soort mede-eigendom sui generis leidt. Deze manier van voorstellen, die in talloze rechtssystemen
opduikt, is echter onnauwkeurig (A.H. SCHELTEMA, De goederenrechtelijke werking van de ontbindende voorwaarde,
Deventer, 2002, 164-166 en 344-348). Deze auteur is echter van mening dat een voorwaardelijk zakelijk recht van de een
(de eigenaar onder ontbindende voorwaarde b.v.), gepaard gaat met een beperkt zakelijk recht van de andere (de eigenaar
onder opschortende voorwaarde). Deze idee is, rechtsdogmatisch, interessant.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)