Hoofdstuk 3. MODALITEITEN VAN VERBINTENISSEN

VERBINTENISSENRECHT VOORWAARDE – 63
financieel maar in elk geval psychologisch, veel nadeliger uitvallen dan dat de echtscheiding
wordt uitgesproken – waardoor hij nochtans effectief schuldenaar zal worden
van de koopsom. (*1)
De gebeurtenis of het feit in de macht van de schuldenaar staat de geldigheid van
de van deze gebeurtenis afhankelijke verbintenis niet in de weg, als het teweegbrengen
van die gebeurtenis aan de schuldenaar een nadeel berokkent of voor hem een
offer uitmaakt. (*2)
92 Ofschoon de rechtsleer over de potestatieve voorwaarde dit onvoldoende belicht,
ontstaan verbintenissen meestal niet alleen en geïsoleerd, maar in een synallagmatisch
verband. Als de schuldenaar onder potestatieve voorwaarde derhalve zijn verbintenis
niet nakomt, verliest hij ook het voordeel van de door zijn wederpartij verschuldigde
prestatie. (*3) En wanneer de verbintenis van de schuldenaar vernietigd wordt, verliest
de correlatieve verbintenis van de schuldeiser van de potestatieve verbintenis haar
oorzaak; derhalve is de gehele overeenkomst nietig. ‘Indien de ene verbintenis nietig
is wegens afhankelijkheid van een (louter) potestatieve voorwaarde, is de andere dat
ook... Op die manier wordt de ‘schuldeiser’ van de eerste verbintenis (schuldenaar
van de tweede) beschermd tegen de willekeur van de ‘schuldenaar’ van de eerste verbintenis
(schuldeiser van de tweede)’. (*4)
(*1) Ph. MALAURIE en L. AYNÈS, Cours de droit civil, VI,Les obligations, Parijs, 1993-94, 647, noot 53; Rb. Luik
23 april 1990, Rec. gén. enr. not. 1992, 112: de rechter redeneert echter helemaal niet in termen van de ernst van het
gebrachte offer, maar merkt op dat de termijn waarbinnen de echtscheiding zal worden uitgesproken ook afhangt van de
aan de procedure inherente traagheid: bepalen van een datum waarop de getuigen zullen worden verhoord, vaststellen van
een datum waarop daarover zal worden gepleit, e.d.m.
Vgl.: ‘Vraag is natuurlijk of het gevaar reëel is dat de schenker bereid is tot dergelijke drastische beslissing [in dat
geval: niet te huwen] met zware persoonlijke gevolgen louter en alleen om op zijn schenking te kunnen terugkomen’ (M.
PUELINCKX-COENE, ‘Schenkingen onder potestatieve voorwaarde’, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE,
Schenkingen (Handboek Estate Planning 2), Brussel, 2005, 423, nr. 653, noot 1025).
(*2) Ph. MALAURIE en L. AYNÈS, o.c., VI, 646, nr. 1113. Of, zoals J. GHESTIN (o.c., inEtudes A. WEILL, 255) het
uitdrukt; ‘Lorsque l’acte à accomplir par le débiteur est sans conséquences réelles pour lui, il peut, en fait, se libérer
discrétionnairement de son engagement, qui est par là potestatif et annulable. En revanche, lorsque les conséquences de
l’acte extérieur à accomplir sont suffisamment importantes pour que le choix du débiteur ne puisse être normalement déterminé
par le souci d’éluder son obligation, celle-ci est valable.’
Volgens O. MILHAC (La notion de condition dans les contrats à titre onéreux, Parijs, 2001, 46-53) heeft men met een
zuiver potestatieve voorwaarde te maken, telkens wanneer de voorwaarde de mogelijkheid open laat voor een contractueel
onevenwicht, in die zin dat de ene partij een reële prestatie moet leveren waartegenover geen (reële) prestatie van de
wederpartij staat.
De comparatist denkt hier onvermijdelijk aan de Engelse consideration, die o.m. als volgt gedefinieerd werd: ‘A valuable
consideration, in the sense of the law, may consist either in some right, interest, profit or benefit accruing to the one
party, or some forbearance, detriment, loss or responsibility, given, suffered or undertaken by the other’ (Currie v. Misa,
L.R. 10 Ex. 162) gecit. in SMITH & THOMAS: A casebook in Contract, 11 uitg., London, Sweet & Maxwell, 2004, 200).
(*3) Vgl. J.L. AUBERT, in Rép. Defrénois, 1983, art. 33027, 402: ‘Celui qui entendrait discrétionnairement écarter sa
dette, se priverait aussi du bénéfice de sa créance’; anders: Ph. MALAURIE en L. AYNÈS (Cours de droit civil, VI,Les
obligations, vol. 3, Régime général, Parijs, 2001, 131, nr. 180) die leren dat het wederkerig contract in dit opzicht niet
verschilt van andere rechtshandelingen, wat niet wegneemt dat de andere opgesomde criteria (objectiviteit van de criteria,
realiteit van het te brengen offer) nog steeds een rol spelen.
(*4) M.E. STORME, o.c., 1280-1281, nr. 21; vgl. J. GHESTIN, o.c., inD. 1973, Chron. 295, nr. 14; Ph. MALAURIE en
L. AYNÈS, o.c., VI, 649, nr. 1115; Cass. 27 mei 1991, Soc. Kron. 1992, 28; Antwerpen 26 maart 2001, R.W. 2002-03, 425;
Cass. fr. 7 juni 1983, Bull. civ. 1983, III, nr. 132, met noot J.L. AUBERT in Rép. Defrénois 1984, 805, nr. 48.
Bijzondere overeenkomsten
OBO – Afl. 65 (4 oktober 2005)